INDIJE ORIENT ALIS PARS VI. VE"RAM ET HISTO- RICA1vf DE-SCRIPTI0NEM A v R I FER IRE G N I G V 1 N E h:, A D A F RIC AM PER. TIN E N TIS, Q..Y 0 D A LI A S LIT T V S D E MIN A, V 0- cant, continens, ~a Gtus loci, ratio vrbium & domorum, pOrtuS item & Rumina varia, cum variis incolarum fuperftiAonibus, e- , ducatione,forma, commerciis, linguis & moribus, fuccincta breuitate explicantur & per- !I , ccn[entur, LATINIT.dTE EXGERMANICC DONATA • j Studio & opera M. G.O. TARDI A.R THVS DAPP ·r~NI,. , ~ IlIuflr6ta'llero 'IIill;"'& artificioftJlime in 41 incijil kOlJlbUl" inque /Ilcemtdita a .. Iohanne TheodoClt & Iohanne l[rael deBry fratribus. Francofurti ad Mcenum ex Officina Wolfgangi Richteri,fumpti- bus Iohan,Theodori & lohan. Ifrae1 deBryfratribus. ' <,.Anno ut{. DelY o REVERENDIS'SIMO ILLVSTRIBSIMOQ VE PR;lNCIPI AC DOMINO, DOMINO 1(~ANN')I AD,AM 0, A R CHI E PIS COP 0 M 0 G.VNTIN'O, ·S. 'RO. . ~ manilmp,erii per Germaniam Ar~hicancellariQ & PrincipiEle$l:ori,&c.DnJup,Clc-:- mentiffimo. • / ' NrpR alia mUfldimiracula, Reuerendi/imefJ lL luflrijfime Princeps Elelfor,quorum 'apud SCH- ptore.s Ethnicos pajfimjitmentio f aFtinio 'VerI> ftptem maxime iUuflria re-cenftntur,primum ji/)i ruendicarunt locum muri&,6ylomi,qui al1ifuo- rc pedesducentos,lati quinquagenes, tam JPaciofom infommitate exhihentes 'Uiam, t)t quadrig£ji6i mutuo occurrentcs pcrtranjire facite pojJent. AmhitUJ corum joJ.jiadiorum fuijfo, quorum fin- r (.?):J gulo- r £l'lSTOLA .-, f.u/orum flrulluram fingutil diebllJ perfollam eJfe, me;nori~i'ro. dslum eH. Hit 'Vero extruendit Semiramit regina/,otenti{t~t6, mult IU impmdtjfo diuitiM firi";tur, fJu£ incred/~i!iJ imul the/au.:; rum in extrulllfJnehorti a/icuim penfilu profudit. Hortm hicfo- per arcefommam muroru aLtitudinem £quabat.multarum ar6o~ rum rum"ra e5 proceritateadmodum amtrnm , Saxo pll£ totU'l11.J onmf oftinlnttJ inftruif£ [uerant/uptr piltU laplde quadrtlltof aiu jlratumerdt,terr",qu~f atitalta imeEla/uer"t, f5 humorit ter~ ram rigantu plltiens, arbores fofli?Jebat tam rual,dtU, rut ftipitu carum, olio cu6ltorum /patlu cr"./fitudin'e~ qua"int ,f5 inqki'!.- - ' 'l.uagintapedum~/ti~udinemtminentes,tamfrugifet:£fuermt ,a, I : .' l!j~r:raff1.apa!u;~~~!![eh;tur·1 "~.' ,.. ,: rw , c," , ' , ~' ~, Ommum~'!ftt~ef#fft/(js jtr~tt::tra hdC ha~d!.m1f)e.rlto ~o,p~ir: " "- ,j ,t:procu!emm ruifiJitf:~ jj/ui mO~(dt! tfhr;J:.nere",W t/£M,J;-"' F ~urj,ft /tce~ ructujf,?¥ n~ o,perajo/u;n mtmUf 1raa,for/Jt/~~Jtffr '~ '~ nat~ra,m pautatt1J?,;.x.:e4~nd,qper!m~f~h£c t~m moles ru'I/(JI!pa- .- ~iet!b~,.tizdfcjmie,ilif.~ l)jl~~~!lo aft ;n,uitem diftantlb1#~i'!l­ po/ita,mi#tit'l#~!'ifrl!qi!um!adip6U1 prejfot~~'i~ nemorit pon- defe on:r:~t.~, lrJ1:~flt{!.,O/,(~w.!empor.c i"~io'a~t1 perdurautf. At 'Vero tllf!Jelfi[pt;6.J.~d~lJj~ :&;mlra,6di! /lrutlfSr.~ h~cfuer!fli iame~peniJ;Ui ~lJ.t:r;Jfftiiltu~; f5 ad ~?;~?(A I?ti~~uoru"l !Pt'f' . refer~tY e4 mundlfi,'Fi\er;a confiraiQr, .~i~ ali;,uj!flelf.u~~ (J~$)!() mintY efl ,hfl6e~e rattonlm depreh!nijetur ·d2J!'4~n,f!!'l ' fJtt4fjJ!Jit ~/i~dhic h()r~tJJ:1:~~,n"in,a;~ o/j~'!t~tjo;ipjl[;#jql;fJi't~'~'itt1tf- l.", 'm. 'Vt x rudera hotlie con/hiciantur? At de mlrd'lJiub.Det ppel1i l.UI , .' , • I 'r/Ja' j M.t '!f.~ -f !'/l.-..YJ'omU:UJ YJe.'t'1-v.lic,lf . ... 1. R:egtUl exclt1m,at Pfoltes,Pfal.pu. "l:Jomm·UI re[!t?lulf,exuftet ter· ra, l£tentur in(Ule mutt£,tgnirante ipfomproccdctr& inflamma~ Illt in circuitu eiUl ,alluxerunlf ulgura ettY'orhi terra. Vidit f5' commotujt terra,montes jicut cera jiuxerunt afacieDomini,an- nunciauerunt cieltiujlrtiameiUl,f5 'Viderunt{)mnes populiglori- 11m eiUJ .Rinc eft quodno de fiPio t antu.fdem,p1'4,dicat Pj '38. Mi- ~. rabilta font o~ra :lua 'Domme, f5 anima mea cognp(cit nimit. ~' Sed omnes in vn1u-erfom homines Iwrtatur, rut h£c agnofcentes . de6itu Veumpra{equantur /audtbUJ;Cantatc"inqutt PfpS,Do- mino.f5 bencd/Clte nominieiUl, ttnnunciate inter gmtesgloriam ~JUI ,in omm6U1 ,po,pulUmirabliiaeiUl. 0 'Tt:tmetfl ·. ~, " • DE Die A T 0 _R IA. . 'ri4 mlf/i"TJCrO prlftantiffimu mirahiiium dJuinorum operum monumentir, ~n;uerJa h£e mundi machina vndifJtftt reftrtiJJima, ita 'Vt nc minimUlquidem repertaturangulUl, quinonimpreJfo t()rum oeulir noftru exhiheAf veJltgia: attamen cum quI, .apud NOS geruntur , omnibH4 fint in propatulo,jit vt in nuDaf ire apud 'Vufgumadmirationehahetf,ntur, qui quod peregrinum eH, quod mufttatum, quodinauditum e5 tranfmarsnum quaft ex/fftt, vel [alum h()die veneratuT , JPretu quodammodo e5 omijfll quI, oeu- /U expoftta propriu, quondie ipft intuer; licet, vt verum fit, quod "TJulgo lallatum noutmm. . t Quod rarum,charum:t~,,:ile[cit quotidianum. ' I> Cum igitur ~mmaduerteremUl : remotifStmir an ObH locu, • ,1'!..-di4. 'fim,irum o~~~!Jli &' oc~i~e t~li, multa reper:iri f5,vfoue- liir.e u · • u£ tr admtratJ e dt[!la (unt , (ic ad cognltlonem • co mendati en: mirahtlium Det operum no parumf aciunt, adLahorauimm hallenm{ edulo,vt peregrintU eimmodi e5 exdti- ' CIU hiftoritU,quih. f5 regionum (iue !ocorum ratio, f5 incolarum mores,f'rborum'k f5ftuticum genera varia cum rehU! mirahtlib. aliu quam plurimu defcripta continerentur ,puMici iuruf olltU. ommb.nonfolumlegendtU,Jed afPiciendtUet f5 ocuiu intuendtu exhiheremm, progrefi in hoc labore mediante e5 adiuu;tte nos fin- gula~idiuina mifericordia,ad foxtam v(que partem,quam inpr£- jin1J'aLCt'iam ex Belgico Jermone in vernaculum primum conuer- flm,inde1:t ldtine confcripttrm in lucememittimU!. Contmet vero hifloricam defcriptionem nauigationu in Guineam, Afric£ regio_ nem,qu£ ante [0. vel 12• • adf ummum annos Batauu primum in- notUtt, f5 ah aliquo,qui ipJemet omnia prifens ibi perluflrauit,it a tlefcripta eH, vt pr£ter itineru rationem,qua ad eam acc~fJm pa- tet ,fitum loci ,formam f5 mores incolarum, {uperJlttiones,cere- monitU f5 commercia varia, cum 'Variu /Yulluum f5 ex terra na[csntium"animalium ilem f5 6eftiarum generihm, qu£ Regio f ·£cproducltjouet1:t, cOf,nofcere nouttatu fludlof'~ f5 admirari quam optime po{ftt,pr£jertim cum nihttin nobu dejiderari paJli /i- mU!, quin omnia viuu icombU! in £s artijicioJifome.. incifis, i/1u- flrat4e§ condecorata oculi! Ieg entium JPellandafu6qceremUi. C£terllm quemadmodum Juperiores partes JliuftribUi femper . )r? ( J "natu ~~J~ __~ ~.~ ___________f' _'_ __________________ _ loan.Theod~.rus & loan. lfrael de Bry fracrcs. SEXTA ,,I' c "\ ~~~'S, ~ SEXTAPARS INDIJE 'ORIENT ALIS~ VERA.ET HISTORI~A DESCRIPTIO A VRIFERI REGNI GVINEJE AD AFRICAM PERTINENTIS q';od alias littus de ~t 1 N A rvocantjitumjoci)I'atione;; 'Vr6ium f5 drvporum ;iportus;t f1j htmina varia) cum • 1.Jariis il1c~rur~f operft.itio t u~,educatione forma, _ '~r;;,f'ttS) It~g/4t!. ~ortbus) fitcctntla ?"" -~ , breuttatepcpltcans f5 - ' , .' exponent. CAP. 1. DE iTINERE E'I' erRsv, C;Vi liAr Avi R'EGJ(!'NEM bane petentrs, injiflere filis nalliblls roglln/fIr' 1;'>l~~ID'/il~~/.I' b ri, Guinta",,,, US!'I 1!. t'l nerc Gi ,m' eam venru. s ace!' d erunt. Vt aurem 1. [er h oe Ir.U IrC !' pere vo- f"Sn4uig d"b,,,, lentibus confl:arer, qt1is cur[us [eruandus , qu:rque reoenda itineris ra. wunJa, rio opera: precium fatl:urumme exifrimaui;Gd eduttu & ratione itil1c- tis , raLlcu~a qu:rdah1 llic annotate!? ~ Nalles igirurlfu:rcunqueliue Ttxelitt,liutlllJterodamiaut Wieling", vn- de plcrunque [oluunt, aditer Jr'\c [u[cipienHum congr..::gat.r, aifumptis rebus neceif.'lriis omnibus, vr ulos [uperarum arenarios direCl:\) in. rer Angliam G,ll!iamque curia; ceanum cama J.icum [eu mar~, In{sd./"tun. lpanicum lngrediulltur, FortltnattU irinere c r - >:'10 , ;: I., remes , quibus [upe-raris, e1euarionem [eceanrtl[ , pOITummaxi- mam/cd [caphiseas ibi&Cymbis inO:rucbs eife' ecc!fedl,quibuslir- r'us leo-ere,& negoriariones exercere poffinr,Inprilllis vero ad promon- toriti feu capuCYiride,nauiculis[uis-murandi aeris & alimento~'ucoeme­ donI gratia appellam, Cii ep[im~Je[e ibi ad hxc omnia aperiar occa(io. Recolleais aliquo modoinpromontorio Viridi.fe~ Cab~Ycrde, viri- "ot1fOnl"'um bus,inclinaro nonnihil ver[us Aifricum cur[u , opera danda eft, vt [co- .",Uf.. puli ad iao promomOl'io il'1 ltiare excurrenres dexcre euicentur; qui qUidem, ob-Iluauum & ventorum, naues ad Icopulos Cecum ingenri molimine abripienriu\il , vim maximam, taperaru admodum [umdilfi- cil~s, & v[u venire non paucis [oler, vr quo longiusab eis remoW, [ere arbirranrur, eo iplis immineaFl'r propius, ~odli quiinlirroredeMantgeJteeriam negotiari &mercantramex- Ri, G",nd.. ercere voluerinr,circumnauigato colle tkRio Grande, c:;ur[um ad valium S,.,,4L, .." , lell [copulos nonnihil diri'ganJ, & fbrrunam .[Liam vel in SierraL(ona vel in flumine alia experianrur, -quin etiam-vrbes ~has , qua: in Iicrore ibi paffim con[pidunmr peranr,· donecad prbmontorium leu Caput Du Plllmd4 peruenianr, vbi cur[u iu'Xra val'lum feu [copul-Os feruaro,promon- rorium DiTresptmtld4,-reperendum efr. _ ~ ~i vero nce ci rc.;a prom.dntoriii viride,n,ec in Ii crote de Manigette mo- ' ras I1eaereJed re6l:aauriferum 'de Mina Iirrus perere experunr, [upcratis Forrunaris in[ulis velihcarionem aufrru-m ver[us dirigam,donec relictis ab alrero lareread promonroriu viride peninerib9 i n{iI lis ,elcuarionetn .!lo.9.veI.8.graduum aifequanrut,runc.n,irinere ad valium palllarini rur- [us inflexo,EuFoaffricun~ verfus conrentla-nt.Dandaefraure opera vrla. remes ,bi (copuli & Syncs probeeuiremur, fi enim qui-sin Synes iHas, quas [tlb c1euarione G.gradl:lf/,exiftenres-Lufirani in cabulis (uis Cofino- --SyrtUAJS •. ,I.- graphicis, BaixtUde S.A11)ia_vcicanr,incidar,tlOn line multo labpte,& ma- ".0,. gm rem pons difpendlOfeL'e inde expei'iler,£xpenetut emm [e dLt,n eua- . ., uife 0' o R lEN TAL I S. j • filTe periculum exifi:imet,in illud vere primu incidilTe,idq;hanc ob caii- {Q,m ,quod non a:quahs eurum ell vblq; conllmlClo & profundltus, imer- dl~ ~nini arenis in monrcm quafi attracris arq; coacernutis, vix rrium o~m profundirarcm exhibeut & vadofa: omnino exillum, mox ve~o attmsdepullis, profundirurcm otgyarunidecem &vltra obtinct, arquein p~ofutldl1m funt pra:cipites, Accedit vera ho<; eti<1m,guod in- genti flucruum vemorumq; VI naues [ubmde [copulos & valium varfus Ibi I'ropellunrur,vr no immerito ~ericulolilIima ibi videarur nauigario. Ca!terum fUferatis tandem luke [ymbus, fi qUls eo curfu pergat, v't . gradlis fete t in eleuaridne alTeguatur, in riolium fe[e pta:cipirabit pe- Tf4nq,,;U;11U riculum & diicrimen, ramailt erilm ibl tranq Ullh tatein & vemorum d- mobfla. mnium 'rarirarem; mehlibus prrecipl1e tribus,Aprili,Majo,& Iu:nio de. I prehendct,vr guid agar q u~:lUe, fe venar, nefciar, nam & d,ies { 20. & am- pli9,Baraliorii aliqui [u~ dicra cleuat~one fruara confumplilfe leguml1r. Imprimis veroBrefi!tam pemurI,lIblcaueant, ne vallo & fcopulis mo- do dicris nimiam COliiul1ganrur, Accidit eniin non ita Fhdem; vi: qui- . dam naui[ualinum quem Baio deTodoloJSarjflos.vocal1l~petens, cum ve~ rerecur rtefluchlUm Vehementiaabr!US,irllll1Um India: Occidema- • • lis pra!cipirarer~irt hunc locum i~.ci 6r~t; vnde ad linus de Manigettt ilfus retionie~e, coactus & ccew m Her alfequI non ,valens,muta- ~o ta~· . . m' ~ ,m terri pori~ .tf.€1:uram tortlilid; cum Brefiliam fe itU~ ./ .J ~roPdful. r amV:~fl!lams.Thom£ pererecoacruseft. DIfficllIma Na.;gat;otliffi- Cl1lm eft & pencu . l'lria fub hac eleuanone nalllgano,adeo vt de HI- ,i/., & p"w" fpanis Caftellum tiue propugrlaGulum circa hunclocuni, extruere ali_loJA' • quando volenribus; hilloria: referant, eos quo rerripore fretum inage- lanicum aperrumprimo & peruium facrumell ,tres menfesintegros (lib ~Hcra 7. & 6.graduum,elel1arie>ne, in rhari oberralfe,dohcc morbo pcri- culoiilIimo co rtfum ptis pi urilnis, pauci tandem lit! &: inedia miferrime confecri;euro aquilonisbenehcio mortem ellalerinr, iii ~i alias India: Orierttalis regiones pecunt, tranquiLliratem fupra- 'r '0' diCl:am plus iuao inretdum exrimefcunr; quamuis enim ea aliquan tuc ":'~;!~Ib~':.­ lumipfisvirandalit, vt fyrtes Brejiti£ declinentur,modus ta inen cti~tni 9U41i1lT'lJil4n- feruandus, nec naues ei nimium fubrrahenda: lunt,hoc eni m ii hat,'n;!'" .4. uesvento &fluCl:ibus abrepta:, vel iril!1i~is gubernatoribus'[uis ad pro- mortrorium,quod cabo Lopo Gonfalrtes vocant;propellentur,vnde lion ni- ii poft rriu!tdrum miliarium iuxta JEquirtocrialem -lirieam confecro~' runi i;icturam j ccepto itineriiterurri refbtuantur,quemadmodum non ira prideni Hollandicis qUibufdam naliibi!s' accidit,quod q uidem naui- gantibus impedimento.folet elfenon exiguo: . . Superaris igiturhifcedifficultatibus omnibus, vbiad !.ittus ali quod, puta ad promontorium Des Pa/m,u, vel locum alium, 'delatus fueris, re- colleCl:is itetlim viribus, irer iuxta vaHuin reheas; nec fcopulis ptopius quam ad Orgyas circiter is.accedas,dortec ptoIDohtorium,Cdbo de Tm- p.,unil,u, vulgo dicrum,alfequaris,quod quideminitiilin ell: ;iuriferi lit- toris de 1>1i"4, vbi cum NigririS fiueJEthiopibus neO'oriadtines fuas exer- cereBataui Ce>rt(ueuerunr. b CAt>. t1: DE PROMONToRl6 VIRIDf,!2..rOD VVLGO CABO VER- de 'IIo&ant,quomodoiUud comparatum pI; qua/ibus poputid habitetur,& Ijui inco/arum lim wei mores finl. - • A 1. Expoii- VI. PARS INDLt l'ofita ell: haltenus itineris ratio quo curfu rie~ &: tl'l'" • mite GII;nt4m petere,& qUid periculiinitinere decli~rt:n .• uig:itlsdeceat.Iamcum;idpromontoriumviride, de vulgodiltum,cuiusdeuatioeR:rj.graduum, nab nere plerullqoc appellant;-ii'Oit~ ecir.quale ptomohtorium fit,& quahbus habiteturpopuli Sene!,,,, ptomQl1torium hoc feu cil6 Ri·tlHJ:~ •6. . vmlepaulatim appropihquare inc1pit, dl:que hob admodum ~: ::;.~p:; diflicile, fi nimirl.!melelJationem eius probe ob erues.,rimum enim cacumen ell:,colle Holladi Grajn vocanr,cotentus, opes quas pof- ~;:~;~7,:'~' ii,dent ex pecoriS habent permutatione,exiguus.n.eius prouentus ibi eft ';Hm. & [umma cariras,a!l: qui vlrerius paulo habidt,a mad remotiores,maxi- ~e pecoribus abundant, vndc eft,,}> nauigia fa!pe integra meris bsum 0- _ .. c, nufta o R I :£ N TAL I S; 5 allll:aexuviis,expmadaU;a,~uilbcUS elt,7. vel8. miliarib9 a.,pmontorid f~ c.bo V~rdedilliis,pro reb aliis permu[ada,ad .,pmontoriu mmULHur: if£rrariosibi reperias fabros qllamplllrili10s,ua6l:andi &: clldendi fet- Ii ~mos,quod etiaminmagnoaplld eos eXillitprecio; Inptimi~ / vero fern Laminis in haftarum modllm didu6l:is dele6l:antut, eius enirn & jn plica ra&inagriculrura,magl1us aplld eos vfus ell,quin etiam va- riaexeo ar :lparare& conficerc norunr,nempe arcus& fagitt:ls, ha- mos&: cride ,s fiue fufcinas,fpicula miffilia,item hallas &idgenus alia. '" . , AO'nitionc , Dei ex!O'uam velmlllam habeLH,fedin earame.quicum R'llglOcf""~" percbg nnismuln, n_ n..c o' ue"r fanrur,ab")smcI t' orescxlH' /1.l IIH, CI' b um na6l:ino_ p'pul"" •• cA. b, ,md' "Jbi. <;omeduJ1[ fed bcllia,rum lDOlliC allidiffime yoranr, Ad fUl'[a & libidines rRnrium. a:dmoclum runt procliues,Na &.hris tot habercvxores conce{fu~,qtibr alere &: fuf}entare po{fUJ1[,& muiieres iii vencrem adco ferunnir, V[ fuis non CO[CIH:C viris, alienum fubinde cubilc fc6l:clirur,inprimis vcro per- egrinorum appc[anr cO,cub.icus, Religi,onem h~bcJ1[ Manomc:tic:c im- pictati non muirum ab!unllcm, vndc clrctimclflOne e(Jam Vtuntur. Fal- lerc prctterea & mentiri norunroptimc(' vnde nihil qW;cquam,ipforl11li vcrbis habendum ell:lldel, clrcumveFi~ cnlm alIOS ; lalldl fib! ducunt maxima:,& dara~l\'.. fidem raro vel nunqiuam feruant. .~rr:i porro ip a: ,('tax erfru6l:uuII,J 'Variorum frugumq; & herbarum 41mni " Da 10~l1'Illbl tepcnas, & CJtrca au rea Hefpenaque .]._1- . ua f,lllri ' II kam fimiliter profert & oryzam & frumcJ1[uni D" Anli"b,nA 0- m~ _ _ ' . . . ' ammA liS quI. przterea ahud,qu - .sc.Mamgette, Hollandls vc~o Graznvocatur,qulll, jbj "pcriNntHl. .. &: vino de palmaabun'ciat,&: fcarutigines iuclilndifhmorum fontillm ha. . bet quam pI nrimas.Reperillnturporro ibi & pifa & faba:,fed minori co- pia. Ar ferarum fyluefrrium domellicorumq; animaliU ingenteibi pa[. fim cernas frequentiam, n6 defuntenim ip1is Elephantes,Cameli,Aiini fiue Muli minores.fimia: tcrrefrres &: marin:c , /iue cercopitheci, no fcr- pentes,Erinacci: & Vacca: noftris fimiles .n6 Capra:.Gallinf,Columb;e, Arde clem elt,fcd rcgio ipfa fatis efrdeprelfa,Euro aulhum verfus ex currens. , J.Ab hocpromonrorio detMonte,vfque aci proni(jrtr~riumaliucl,quod c. des BR;X"'. vulgo Cabo des BaixlU .vocant, nunieranrlir leuca: 50, indc vero vrque ad prornonrorillm Des PiflmlU, iridem j·o. Et hzc qLiidetn prxcipua fum to. c .•" PRlmlU. ri us lirrons.detManigetfe,promohroria, quorum I'01u1 rcmum h ocelcua- rionem habet 4_graduum,efrqu~ e)Ctrema rotius huiuslirroris rcgio,li. neam a:quinoaialem vertu s excul'Lei\~rra ell: plana pallim & depref.;. fa, alicubi tamen in colles SZ'Thfllulos quafi a{furgens,fed monres t:unen cxcelfos non agnorcit. . . Adiaohoc promohrorio, adprornonrorium deTrespunClIU, 60.nu- meranrur, hoc enim reaa peti fo]et,reliao promontorio alio,quod vuI. ell D e pD II go Ci/bode<..A'P0Upnia,vocatit. b d A oa- '-' , n;A. Ha:c aurclll vtmelius videas, a promontoriode MO,!le,ad promonto~ C.deTwpun- rium Neforade, J6.lcucas numerari nOlleris, qua: regio efracuminata& ~~':-'f"'.de. cIeuara lnde ad Rio Choftes, 2.4. quo vfque terra reperitur eiiciendis an· ru,ch'Jlu. chons far is id9nea, Regio occafum.verfus,geminari monris inftar fe . confpiciendam pra:bct,in ingre{fuautem fiuminis Rio Chofl(S , infula eft . exigua, fed pagus vbimercimoJlia .fiUnt, ab hac inrula, miliari gallico vno difr"t. .., €Hine o R lEN TAL I S. '1 ~. Hinc ad promomorium,quod vulgo caboJ; BafM VOCant ,Jeucx ou- llic.rantur i.quod promonrorium naUiS inll:ar pare[cit, ell:quc ingensiu c.JiJJ.jf/. m~:(~~~)uluS alblcans. Non procul autC111 abhoy promontono va· d~n~rgyaruml5.ltaql1eeur[us iuxta valIum renendus ell: ad orgyas 32'l3'&34~lCCr amen propius v~ilIoaccedendum, nifi quisad 1irtus fru- menti de "'gmt reeldere vehr,mgens e11lm IblHuCl:uum & vencorum vis exiflit, periculum ab oceulClS [copulis non minimum expeCl:an- dum ell:. ~ , , A promont/~io hoc Ceu Cabo di Baju, vCque ad Sang'linitlm, trianume- Sang""" ran[Ur miliaria Galhca,lbi frumentiManigetteingens exill:ir copia,& ne- goriarioFles bona: exe[cemu_r~ lnde ad 130f0en vlque, tniliarevnum eO: cum dlmldlo,&lbi mercatura umlhrer Horet optll11e.Porroad Se~/rtS,2-. & JI1de:td B:lltow.:m iridcl11 duo n\lmeranturmiliaria,Ell:quelocus vtet- que ad ne<1oriariones aptdu11ilus. lam Synno Cequimr,locus 5. leu'cis a Bot- 1£,Wa dlll:a~s, IlldeSeuw f/oboe, 2- & Saldoc, itcrumduobus dlll:an~, Hinc Croft Ceq u i tu r d u obus a[u "eriori loco miltan bus,& Wall:! q ua[Uor aC rou em,. dllbns. A Wappaad Granchw'm leuc;1':duxnumcrantur,& hunclocul!l , Gallia1ias'Ll4ttti4,·~ vocanc. Hine ad COJ4uam,4. numeranrur,quomul- L,,"IItf. , .[Umfrumenri iEtl~opes acruehtre Colent,ell:que locus ad negonandum I '~'faris~a~E!:us. A G, OY'E v(g,ye ad prdmontorium [eu Cab"de P;'tm, miliaria -;1--:.." 'Galhca nmneran'" rrw.=ft hxcloca ommam frumentllmore cernul1- - tl1~~-qllOd alias _v~,h($usde Meiegetlc,a regno U/1e1(y,quod IllLCe rermi- MII'g"'" c:J- . nis conrinemr. ~,J \ Regllumhoc Mdly,~iudadhuc Gbi inchium habet quod Bitoninvo· Melly R ' :(AU", cant & 111 RIO ChofteHcrmmamr, fl1:q ue porentllIim urn & frum entl fe, &," US "'1m' raellIimum, Abundar & Go/fypio, & carllibus; Elcphanres alit q uam- P"" plurimos, & Ebur prxll:ai1tliIimum Cuppedit.ar. Incolas habct crudeles admodum & fc:roces, qui in id intentl lunt vnice, v't peregrinos, com- merciorum excrcendorum gratia co aducCl:os, cireumucdiant, oppri- mant inrerficiant.lnte,rimlamen noli vno erga nationes omnes [Ullt,{l- nll11O , G allosemm l11alOrI beneu-olentla' complcCl:untur, quam Luud!- nos, ~llde ctiam 1115 ilIos frequentiores ibiinvenias. Gcrmanis non vlJi" que iImiliter faucl1t ,idque Cuaif'[orum culpa factum el1:,cumdoloCe,ad- modum cum ilIis alicubi egetint,&frautlem ani,maducnere iEthiopes tanaem cxperiflt; icaque vindiCl:oe cupidi, Vt [eCe v!ciCcerentur, modis omnibus adlaborarunc. Commercia ipfonam [utit f~ quod Hollandis Graindicitur, C.mmmu iF} .Oryza& Ebur,fed Or'yzz eXiguahi[ceterfiporibus ibi reperitur copia, ,~". Mia, . . itaque Eboris & frumenti GrainpotilIimaiam ibi fieri Colet permuratio. ~od attinet refeCl:oria alia, qux ad con[eruarionem & reparatio- · nem vlrium humanarum faCiuht,eorum defectus ibi 'null us ell:. ~in & vj);lum de Pabn(l, quod c quam ex alIidua cllm iIli. c et>' fatione vtcunque appn:~ift , Agriculrura: funtperitirtimi, na~entorum maxi a apud hunt commercia. Sed & :m:ifices apud eos mecb&ft.icos, etias qua plurimos,qui in arte fua faris excellunt; In primi "«0 MlDtS fiue Sea- phas cfuibusi~matH'ra~tut,parare ' norunt optime, arbore fcilieet exeauara eas In exttemnatlbus nonmlllJ,incuruanres, Vt Venetorum ., Gunielasfiue Cymbas referant. . • Vlris totllaberevltores permilfum,quoralere &fuftentare poifunt, fednimis ergaeas rigidifunt,& ingenti eas zelo profequunrur, vndc.fi forte deprehendantaliquam pudiciria: lirilitcsmisgrelfam elfe, tanta ill z.lotJpu. V;'D' auto rem huius Bagitii Zelotypia feruntur, Vt ingentes turbas dare. Be rum "g" V"s- non famiHam "Ium vniuenaOl, fed & ciuitatGm fxpe integram tutba- ",. re nondubitent . Non enigitul; quod quis exilhmer mulieres hocla- co, vr alibi pallim elfe eom\Ilunes. • Cxterum {uperato prorrlontorio fiue cRIJ/Jdts P,,/bId4, fluinina {efe a- v..c~- periunr varia. vbi {j quis ebore delectetur~~ercia 'eiusinueni!e:;-~ , optima,eo enim regio hzc maxi me abundat,q)',a: romontorium vi: que quod Cabo dt Trespun8afVoeant, extenditt~ . bore,littus ebut- ' r.it~UI"b"'n"7, neum vocatur. Lirrus hoc multis p~gis con[pi}~. u~ eft,.quorum in cO- ~ 1.1: in negonatlOl11 bus allIS fUAt mehores & can~ldlOres, Idque propter. ea , quod'mercarores peregrini raro (uis nauiousad eos appellant. Lit- tus hoc mitt(mdis anchoris. c0mmodius eO: priori, & profunditarel1'l. paffim habet orgy;J~'um 20. PopullaS eft parandi veftes golfypinas peri- . tiffimus, q uas magno nUrilero in aurifero de Mina littore diuendunt,ma- gna enim d'i Guineenfibtis exercere {olertt comercia. Reperirur inter- q;.Im & aurum apud ip [os,[e,d r~rius & exigua q~antirare, vnde & in ma- -ino apud cos preclO elfe creplr & plenunq ue a mercarotIbu, pro mer- .'~us [uis expetitur. . Superaro pt-omontorio,quodvulgo CJt~o de Apollonia,vocatum, inter• . medium eft inter promontorium del PIlimM, & promontotium dt Trtl- prmfilf4, off0rt [ere exiguum Caftellum feupropugnaeulum, quod Luli- .A,hDmb,n,. rani poffident,in pago qui vocatur Achombme Iirum~Propugnaculum ve- - . to ip[um Az;~m dicirur, & 5-,1R~S Gallicis ap romontorio dt .1- .A{J"" . po/toni4 ;Jbeft. Pagus ifte niiiltis etiam habitarur Aerhiopibus,fed qui ex - mandato Lulirahorum,cum H'ollandis conucr[ari, aut naues eorum ·a- fcendcre nQn\\udent. - _ HXG igitur dltoruthlittorufi1 de{criptiofuir,quorumalterumafru- . memi, alterlam ab eboris abundantia nomen apud Hollandosinuenit, iam quod ab>;lUro cognominarur. Jirelas de Minlt fequitur ih jp(o iGuinh regno, quod longe (elareque exrendir,nam ad miliaria gallica 500'Qu;e :'tpud Gerinanos 4oo.fers faciI111f,excUi'rit, fad:o nimlwm initio aR io -de Emin. v[quead. rcgoum Mellj, de quofapra dittum ell:. Nametfir4- ·gna qua:dam intermedia repel'-iancur. tattlen cum paeua Iirir,& porert- ti~ admodum exiguz)magn(J huic G~inl~ regno non immerito adnu- merantUr. _ . ' . • - () (;A· ... . , o .R lEN TAL I S, eA p. II II. ~..QE SECYNDA UBIS 'I'ERRARVU. PARTE AFRICA , mmpe,adquam boc Guinc;eregnt1mpminet. ·F It I CAM ab Afro.hlio <.M4Jian,qui vnus ex polteris AhriCha- . fuit,nomen fuum accepilfe; Io{ephw.r aurot eft, fonat vero Ap;e.'rJnJ; Ii figrtificationelTi no~iris fcruteris, atq lle regio fine ,Mia. uod expen plane {It frigoris, Regio eft vafta,8c pIe. runque non · Imore marisnabitata. Orienrem vcr(us,ab Alia.ma- ri rubro & ihdico:o feparatut, tfuibus etiani fiietidiem vetfus terminatur. It;., /inlJ. o ccidentem verfus, Ocea?elrJli magnu.mh abet I Ad feptertttlor~tn ve- ro,ab Europa, mJln meduerraneo dlliungltur. A vetenbus III multas difl:ributa fuit prollincias, recentiores vero 4· tatittini agno(ctint, qua: [unt,Barhatia, pats SepteIittionalisLybilt,pars Occidenralis ,7'(gmiaia pars Orienralis, & iEthiopi". in qua Guinea regnum fitum eft; de qtio itihoc Prolline;_ft" traCl:atu nobis erit agendum. In medio , vt plerique ~olunr in cult a eft pO"IS. propter a:ftus,omnia exliccantis & combutenris vehemenriam, Abuh. dat auteln GrocosJilis ex Nilo aicendenribus,& aliis feris beftiis quam. ,,d;-. plurimis,tametli ai}imalibus etialTialiis; quread fuftenrationem homi~ ~ nurti faduIit,ftoIi,:,eftilrttatur,de q,uibus fu01dCO. . ' -r--L" ' Perrinet porf M AJricam; & iEgrptU5 & AhylJinorum rtfgnum, quod I Reatam con[eruare,& nemini pta!tetquam huic vito copi- am Cui facere v~;\it. Eiu(modi autem iuramenrum' av ito non requiritur, ipfe enim ab eo planeliber&{olutus eft,li vero pofl:modum conringat, vt mulierdur.anrematrimolJil huius iuramenti immemorj limites pu- M~~'bt;; PM' dicitia: tran~redia~t', p'i~um eft viro, eam, liue volens, liue-toatl:a d",,,. , id fecerit,repudiarej& ea dimilfa vxorem aliam ducere. ~i v~ro hu- ius flao-itii reUs elt, Regiz4. ptfoS, hoc eft prG l1oflra: moheta: ratione, marca~ cum vrtcia vn'a,auri puri,prena:vel tnulcbt nomine [oll1etete- AnNltl1ijpptn", n~mr. ~od uautem cum peregrino all quo rem ha)juerit, ip(e qUi- , dem, in {!-II Ie & potu quo dam, l"Unotnme I'"'e t~.~frjr:Q. s j quo d N umen gef1U"s f1 t'IU S e ft ' im/,uprhomllqllu.To.m •• iUl:are, & [celeris [eteobietl:i purgare,vxoremiuber,qua: Ii rca-lit & ma- le ubi con[cia,rteat~ingere quidem quod propolitumeft, audet, ieam nimirum Numinis [uiFet!JJU,metuens ,aquo peri~riurh iIlud fubitanea mone vIrum iri ftatuit,itaqueveritas hoc mgdo, facile d~prehenditur, & mulier vel (ufpicione Iiberatur, vd [ce1eriSte:1,repudiarut. "- Ha:caut~m omnia ex ingentizelo &amore quo Viti erg:t vxo;es as Jegitimas & primas flagrant, oriunrur j fi enirn contingat ~xQre n}lf- modi pnmam , PUdlCltl, VI. I' ' PE IlEi DOMESTlCAE ADMINISTRA1'U;J{NE, puerperio & infantulorum mens nllll- I rumwra; to: V M vieo iicea~,confentiente ~~nt:e priri1'a,piures Cuperindu- cere, tor nllTIlrum quotfufte~I¥ ,~kce f~cu1[atlbus fuii poreft,fciendllm eft,mulieres eos eliffmodi fubinde aifume- re, q uz non eiufdem a:tatis fed diueiforum annorum finr,itQ vr alteraalreram a:rarefuperer,aliaqlie aliam fubleuer,ne voluprari & Ii- " bidini viri quic¥am de cedar, necvnquam delinr,qlla!obfequia fuavi. ~:::..."""' "',.- C? pra!l1enr,; ~a:liber ,autem harum m ulierum peculiari habirattligu- nolo,ab ali) s feparara,hcer vel decem eifenr numero, quod fa:penume- ro eri;im vfu velliife comperirnus. Pecunia omnis vxoribus commitri- c l. ,.,:r rur,aquibus viri petere cogunrur,q.uamum vMu¥.l1!'on vefculuur vno MtnJ~ & eadem clbo ,nec eriam menlaiplls eadem ell ,"fect,:qua:Jiber fuo cibo feo.rlim fruitur, Er viri quidem cum foci is luis,q~i¥~ cum negoriantur;' cibum caplUm. Vxorum aurem qua:hber cum"llarentlbus vel VIC1l11S fuis, coriferemes l1imirunt in vnum quicquid habcm, fuauirer epulan- rur 1, idqu,e vetperi plcrunque vr eo commodius poftmodo dormire pollim. Peractis comeifationibus iftis ad fomnum fele componiInt , idque L,!lul .. fearlim ftorea uue fttaguld iunceo,humi {haw, & fellalignea,puluina- ris loco, captri fubiecta, pataro aurerhleui igniculo pedes applicant, vt qtfcquid vaporum &: fr/giditaris ex terra per diem integrunl,nudis pe· d1t'us amQ-'tllantes"c ollegerint,igne ifto imer dormie~dum /terum ex- tr~"'4I:.1'r~' quod q lIldem fannan admodurh con uenlre IUdlcanr. Ca:re- ru'rii viro in venerecxardc(cente,vocarvel ipfemet adducit ex vxoribus cam; q l1a maXlm,~ tum deleCl:arur, atq ue i r30 con cum bunt, & noetem i- ftam liilares rranligurit,qua peracta ~jp(a habitationem (uam racira re- petit,neq; eni lU gloriari dc viri fui b~evolentia, vel alliS quod hac n0- etc vi rum fuum habuerit pra:d~~ilenrorare audet, ne in odi. urn rcliquarum incurrat,& invidiam iibiipli concilier maximam. lam vera muliere aliquagtauidafaeta, cum hora paricndi infantem it advenc'rit, ingensadeam fir concurfus virorum,mulierum, iuvehum. ,P,_~uI"uHn.· P,.. puc II arum ." vl,rgm, 'u m; Abl."- rl que omnielll. m pu d ore & vereClln d'l a, Iip e- ctantibus pallim orrinibus,fcerum in lucem proferunt & enituntur, qua de re plura referre aures pudicOE & pia: non ununt,Nato aurcrn infante, marcr ftarim ad fluvium aliquem properat, vt fc ibi purger& fordes ' abluar,quod cnim iJlIloftris regionibus moris eft, vt puerpera: mulie- , Fes (el<; per {eptimanasaliqubt dbrni contiheanr,& doncc vites irernm recolligant, libi amuliere aliqua conduetitia , probe miniftrari unanr, de eOiplOE nihilomnino nbtl1Mr.Ediroenim in luc;;ein infante, mulie- , res ftarim egrediuilcur, &afilimpro tanrum potu aliquo,quem e~ oleo &: frum ento quodUUanigttle V0cant, parant, ad operas &negonado- mel1ica '"I I b It i E N TAt I S. i{rJ meftica reuerthntur ) petiode ac fi nihil ex puerperia percepHTetit do- loris; vllde apparet forrlo~is riatura! & complexion!s eas eife, quam 'quas.£llt.dpa noftra: profert mlllieres. , POll:Cl~' men iofantllio recens riato pto libirti Iud importunt, addi- , " , , tiS rriulti5 c' Iiillrationi~L1s ~(Fetij{o fho. ~i.n & citcurrici!ioriem cerro ~::t"i);, III· ccrilporea Ib(mt , tamfremellas quam tnalculos clrcllmclticlltes,& m P la:titi ~bflj­ aC ommercio & Cdncue. tU~' imulierum, poll: puerp, etiUril abfbilient, ",.,iA. quamuis eos non rani ex . e /!it verecuhdl~, quam ex cOllluetudi- ne ilIud fac(\fe e.xl~' m prreter 'Vrtarh, plnres adhuc aJi\s ha~ beant. <>/ . Ca:teruihilivolurum-61(ciis infanrertl , lupet {l:r;tgulum a.liqudd iuIi- .,.'. ceutn, cunarurn v[urh platie ignoranres , in cerram collocant, vbi iri- ~':.~. 'nf"~' fans lele venar & rev emit pro libitd', Birhell:rem aucero vel trimefl:rem factum, rrtater IInteo ac ollo dependenre irilponit, atque itain tergo; lecuffi, qU0clll1que hdit; clrcumferr ,patLpropemodurrt ratione, qua . JI1uli~res mi1itiam apud rios lectantes,mfanrulos gell:are conipiciuntur. Ploralltibus ver<1 ~ petul1i appetentibus , mater mammarum alte- tattl in humerum .e~taffi pra:bet, qUi a .tergo earn apprehenfam lu- -J... ,/ _ gunt~atq ue ita nUtrj.4~tltr tergoinfidenres, matre inr~~im negotiis fuis lOtenta, & mfantem litIm ne attreCl:ante qUldem, qllllll vehementlO~ /. ri motu,rharre nempe j;;l1rllt teletioti progrediehte, ita concutitur, vc capite infanri~ fupet huitletds rillmis p,romillenre,horrentium pta:beat aliis fpeGl:aclllum, & mirum fit, eos fal uos & incolumes euadere, Et ra~ mellla!fos ibi ROn vlqueadeo mult@svideas. Mature autem adtnodum am bulare infantes dilcune,idque inde liet! In/.nt,lllffl£,,- autumo, quod humi iacerites,ferpere paula rim incipiant,~onec in pe- Im6:[.rim,,- d es e Ieuau·, grenIurse ng ere, atqlle am bul a re ran d em dl'"lc ant. Sed :e'x-. l OQUl, ,,,,,d/jeNnt. rempell:iuc indpitilit,ita Vt mul~bs videasqui annuolpacio~ ambl1~' " re &; fan dldlcenne,lta vt ab alliS III lingua lua matetna lneelhg~",- elm plo lange a noll:ra: regionis infantibils diJIimili. .~ . CAl!:.} V I 1. . DE EDYCA110NE~JctfrMNA LIJ3ERoRYM; !f{£rJ- ThOdo ntmirum (OS edflMtos , inf/itu'ant,,& qllam p:.rentes ad- ' . , hibere dt[ciptin4m[ oleant; . NF ANT t s perro aliquot feptirrian;irliril, tdiC1l1b, iIi for- mam Indu{j·j cuiuldam puertlis ex arborum corticibus cort- texro; & multis c0riiurationibus de Fetijfo !tio, inll:ar bulla- Iil.!!o;nodo In- . rum auteatum,exbrnaro,induunr, multisq; ex Gonchis ma-/l.mes mun;4n- r'1 lll,S f:a e'1 : IS erb IC'U! 'I S,fnanus,p>e d es & colla eotum exornant, I' d q; non fi1 - tDuirA .bdovleirin{Ui"J. ne{up-crll:mone. In ea enim (une opinione infantes reticulo tali indmo$ rilll, liberos eife& imml:ines ap orel1:ate Diaboli,aquo,hodine reticul~ {i e[:. fent,faclle apflrehenli abducerentur,cum enim per a!cacem{e[e ab mful~ tu Da!monis cueri non poJIint, ap6r;:e profitentui: eos beneficiohuius indut1lenti, turos ab omnibus eius inlidijsreddi. . , . ,:- '. _ B 3 Orbi~l 'quofdam munlS. fomnum eis co~ciliare~q~os propte~ea eriarn v~fperi ipfis allf,gant,alios arcendis veacllls'prodefie; & ne ex mfeCl:o foriltan aere mJrbum con- trahant prohibere; dicum. Ir"aque huiufmodiorbiculos fiue vtipfi vo- cant,Fetijfos, habcnr quamplurimos,certis norninibus fecundum virtu- tem & efficaciani qualinguli poll em diuerfarn dilfinctos. Nam & /idu- . , ciam fuam omncm in elS coIlocanr,ita Vt huiufmodi ornatos orbicuhs, ab omni incommodo, &: aD omnibus f,~4_tnp:. cafibu~ , qui bus puerilis ill:ha:1 :ltas expolita potillimum ell: & fu ' 1 >--Q.r~fill).O fibl perfuade- ant tutoS fore. l~ \"'- lam quod ad educationem !iberorum anillet,educamurilli & nutri- ~. cib. in- untUr eodem cr.uro cibo quo paremes edam ve(cuntur,nam ablactatos jAntlS''''''''t,.,. & al acte depuliPs, quod mature tdmodum fit, matribus natiS fuis lac prxbere recu(amibus paulatim ad crudum &: cralfumill:um cibum, af- fuefatium, potus vero nil nifi aquam ipfis pra:bcnt, cumque, vefci elUf. modi cibo didicerum,nullameorum rationcm ampliushabem,fedab- iectos humi ferpere.& qu icquidinvcniunt porc,mm inll:ar abfumere linunt, q ux etlam cautaelt quod tam maturc!an!6u\lrGl & grelfus figere , difcunt, ~Iibet autem mulier fUDS retinet f~um liberos,&Hberi lin- guli cum matre fuamanenr,donec per patrem \tel vendamur, vellabo- nblls & negotijs adhibendi auotemur,v[u enitii venire haud raro (olet, quod mantus liberos matri ereptos, in feruitlltem redigens pro ceno precio diuendat. ' Ca:terunt cum iam Cuccreuerim parum &: ire inceperint IIberi, flu- minibus,feCe.fl:afim comniittunt, vt aqua: :tlfuercant,&natare di[canr, " " "Nec vero ab;jnitio natiuitatis phtnenigrl, fed pha:nicei &cJ(. rubedine c.i., IUU'n1U.. nigricantis funt coloris;Brefilianis fintiles,atq ui progrelfu temp oris co- , l,tem p.:a ~atim mutant,donec in fuligi1'lcum plane & picel1m rranfear. , ,~l1in omni adolcfcunrnequitii,& barbaricomore pueri&pu- , , " ell,- ie mlxtim invicem colludunt. Parentes q' u.i de,. m interdum irati gra-Dij"pun. pN" , " fi mum. ulter eos,corripiunt; baculi! femora eorum ita renentes , vt mlrum It eos plagisnon[uccumbere'(ed rar~)sta men &noniine graui caufaif\ eos animaduerrunt, vndefirquod '!ileuiiIimedc ipfis lentiant & au- toritarem eoruI;I1 nullo modo verean ' r,~im mecuant, cum non nili graui caufa pra:cedente, vix verbis,levillime,idq; perraro,corripian- rur, infritutionis autem & ad vinutem exhortationis nihil audiam,in- , fiar feramm arborum in'malitia [uccre[cenres. Elapfis autem puerilibus anms, illisque in oml1i nequitia confum- !i1.!!.m.J. filii ptis, cum decimum vel dUod, cimum a:tatis annum attigertinr,'inci- ju:);;.:;~·m AI pium tandem parentes eos 'admonerc, Vt aliqllid cone'ntur,& labofi~us vel negotiationibus manum admoueanr,& principio quiderofilllexm- ll:itutione paterna, di[cunrexal'borum corticibus fila duccre, & retia contexere , poltea cum patre nauiculam ingreiIi, pifcatu in mare afcen- dunt, vtrationc:m gubcrnandi fcaphulas aliquo modo apprehendanr, qua poll:modo percepta, ipli alfnmptis tribus vel quatuor pueris alijs, vt , artem exerceant, quotidiepifcacum egrediunrur, parentibusfuis do- mumatferemes qUicq,uid cel'erint,vteove[cantur. v , ' De~i- o R lEN TAL I S. J1' , Decimum oCl:auum potro vel vigefimum vbi ~tatis annum attige- rim.negotiationibus propriis vilqm; incipium, ReliCl:is igitur paternis ". a:dibus leu rutJuriolis pOt(us, d~ habitatione ,iibi conuenienci ipfimet ~b;n,JD ~~"' , pro (j , " p lCI~ emptaq' ue veI, con d u"nt.a libI' (jc 1 ap I1 a. pl'lrc aturam ,exercenc, tm;""';.~j[1u ,fptAUJh,U. .-, nemes a~ funr& intelle6l:u optima j Be tacile quod vel femel faltemviderunt at>- prehendentes imitati &a:muiarinoninfeliciter conaorur. · Vifu valent acuriffima,longius enirn & ciriusfaciliusque naves in mariproculadve- filente~ , ipfis Batauis animadvertunt. " "::" P,,,J.,,/u. 0. Ptudentes hmilirerfunr,& mercaturz peritiffimi, cum eniro: "indies "''''.'''''p'';, earn magis magisque exe.rceant, fit 'level ipGs etianl Hollandis melio- tt". : es ex~ftant, fup erare Vero populos alios facile paffint, cum nonfolum ,mgel11o ad emendum & vendendum bono iinr,fed eriam cognirionem habe~nt & notiriam mercium atque bonorum qua: co aiportm [olent 'Cpnmam. Com_ , - O .R lEN TAL ~ S. Complexionis pra:terea fum & natura: forriffima:; ll:omachurri ha- , . ben~es calidiffimum qui dapes ricin cralfas taneum fed crudas edam (3op/"", & 11· concoquere quam cclerrime p6tt:fr, qua dete pluia [u6loco didmtur; p""mlnIHm. Sed invidyborarit&odi6 invicem maximo, conceptariiqlle fuami- racundiam'Probe djffimulare &aliquoi: annis abfc6dere poifunt,~n & fupc:rll:itiQnibLis funt dedii:iffimi,&6Ieumde palma, quo fe fubinde inungunr,olerit grariiffirile, interim auterri corpus Crepe lauant & vndis abluum,cum ap ediculis; prilicibus,& infacbs ali is [cfe viridicare ratio- ne alia non poffint. _ ,. .. ", , Ob partes corp6ris nudas non facile erubefcuni,nihil enim curpe &: P"tI., & ... " •. fa:dum incorporehumano ar . rantur; fed eurpe admodum & igno- eH ..( ;". miniofum puranc,crcp'it "~ tris, pra:femibus aliis emittcre,ac.no Vt mortem potiLis oppen . quam tam fa:dum qUId & abominandum perpetratLiri lint,vnde no faris rull:icitare & inipudentiarri nofrrariurn mirari polfunr,cj Lii pra:fent 'us aliis taIe cj uid corrimirrere,& auras freti- dilIimis ionciare odorjous a:pe nori vererltur. " Velicam elConerames,pon;os propemodu noll:rates .imitantur,non e· , nim vrinam reddere coritiouam poifunr,fed eiu~ fiuxum,porcorum in· fia't fubinde.interrumplint; , " . Auarifuntadinodii m & cupidi', & inter mendicantes eriamnon po- . . . ll:remi; quamuis au~rit-alias renaces {iot admodum , & nemini quit" ~:r:~::IU,'!:..... quam de fuo facile comJlfiunicent, ramen quod inendicando acq uilie. ~/ _ ...- runt, foli nonabfLirnurililrTatis Iiberalesdealieiio. , " '/ . Salaces admodum {u~ luxurioli,libidirieque v,el toti diffiurint, vn- Libi"'. de morbo gallico nihil :ipud cos frequentius exdhr, quem tamen abo- minandlini nullo modo cenfent. ' Vi no maximedediti furir,nec temperate fibi ab eo viia ratione po[. Ebr;"~., ,. runt, quemadmoduni limiliter etiarri clbi funt avidiilimi ; pluviam cli- ligentiffime virant, Cor-pora c::iiim habeni ab aqua pluuiali~rorfus ab- horrentia. , , Sed &: mendaces funt, vt fides eis habed rion poilit,furtis ~o &: ra- . . , pinisadmodum deleCl:antur; ao illis enim abfrinere per natur~~ ::r~~""'" . potfunr., etiamli vel t:eges lint vel pra:fefri & homines primatii;ita vcin· generatum hOGipfis vitium etfe haLidirrimedto cenfendLim lit. . In capiendis pi[ci@us & agro coleD~o frrenui admodum flint & dili. F.jllU. gemes. Interim vero, animo runt &~g elata & fuperbo, ita vt ad faltum 6c infoleotiam eor,!m acc:p.~,,!.C vix quicquam poffit, cjucrtiadmodum hoc ipluni ex 6mnibusipforumaaionibus apparet, vt nos infra pluri- bus exponeIfilis. . . - Si qUid eis credas & comrriittas;precium vit impetrabis la:gerrime'e- ,A't;1t'tn U nim &difficu!.ter quod debent [olvtint; v't meHus fuerit vel nort com- 'I ' , In • mifilfe & credidiifeipfrs aliquid, velpr6tfus donalfe; foludo enim vix fRcranda. . , Memo:ia valent op,'tirtia,eanicjue conferuate diutifIlme polfunt.Na- tu.ra cahdl. [u~t, ,& frigoris impatientilftrrti,Helluones pra:rerea funt, & H,I1H,nll. rem facere no polfunt; quiCquidenim hodie labore.fuo acqUlhuerunt, idfequenti fratim die ab[uniunt,!\bligutiuht_a tqtilil connciu~t.Na. tandi 'vero&inaquis ver[aridi petiti[sinii {unt,ita Vt lluJli pa,c in. parte populo ~uic- • q uam concedant~ CAP • • 18 VI. PARS INDI.£ CAP. X. DE rESTITY YlJt.ORY M, .f2.!: ALl NIMiRYM O-RNA- III, 0- fJllibll4 'IIeftimentN '111,ntNr; 'If VA M 'l I S habitus virilis,,&veftimenta qUibu5 ipli vtuntur, vix ahcuiu6 pr,ecii fitlt, faftum tamen & infolentiam [uam iis declarant, primo enimfibi admodum placem, & fa- quodam ruihco turgent, ob crinium & capillorum ra[u- 'om 11. .' .... tam vanam. " ~ot enim c~pita totfe~[us , U quilibet fi~i peculiare quid,&: ab alllS dlver[um hac in parte e . nglt,hrnc vldeas ahquos in for- malli Luna: dimidiata: & cdrniculat:i:" ," f . , formam crucis, alios alio m&do ra[oseffe. ~~dam in tria vel quatuo - nua quali cllpillum ef- fingentes. vere, '1uod proverbio dicitur, cr as erigere con[piciuntur. Eiu[modi autem formas cam habcmr mulra .& varias, Vt congregatis [z- .renumero ~0i'erfonis, vix tres aut quatuo ideas, capillum fimili mo- "ao ra[um haberires. Or'wnhA~"" Brachiis aliquot circulos eburrieos induunt,varils !ineis & fiffuris, in ,h,.,,,,,,. modum fiyloruni oifeonini, quibus pueri legere incipientes apud nos vruntur , piCl:os & ornaws; .. -ent, nCl! forGean conrumelia: aliquammaculam indeconrrahant, cum h:l:ud pa- rum Cuamautoritatem publico tenuiorumadmilfoalloquio labefatta- ri pu.tenr &imminui. , , Idem v.ero faltus{efe eriam i~ {ermone eorum exerir,qucm qua info. FRjJu,;nl'1N¥' lenria proferant, vix.jnv~iu .r rewinis vcr? multum fcmper hPano- d. , ris exhibenr,non qUid , JlHatc & amml fubrmilione,{ed vLi~c- cauonem iplis pra:beantl' m faciendi;& vt ab ilIisrcfalu[imtur. ' • Nauibus peregririorum dveCl:uri, vt cuni iplis conrrahant, depoGto omni ornatl1,exigui precii 'nteUm,cuius latitudo palm urn vix excedir, , P' edlbus transmilfum, corpori circumvohiunt , vt pudenda faltem ee- bbou bJ'l em &: tcgant,peraUnL.a autem n~g-ot ia"rl 0n~,a dr~tt u's rcucm/'.,l',1 1 Ud Ll.ItiI.n.n"l"l,cj;".,";";', . • irerum deponul).t,mgreffiquefiIlUIll!m, rotum corpus a pianra pediS ad Cummum vCqtic vertJ~em,aqua: proJuunt,& oleo de pahna,v'el animali- urn q uorurtdam adiij&u.ngunt, vt fplendefcat q uaG & niteat nee pul,i. ces mu{casve, qui bus afB!gantur, facile admittat, Graveo]enriam vero, ~---,._ ~- qua: ex colleCbis inrer pl!dtim digitos fordibus exifiere [olet , faponis il..- -- ".-- • !Itu cavent& avcrtuht. ,- / .'_ Mane domo cgreili, ' r0Tre famifiarem aliquem & cogflattim ha- S. . lut,,,;.,,,, beam obvium, Calucant Cefeinvicem magna reverentia, in implexus e- m.'NI"''' aim mutuoHuenres,Cefe compleCtuntur,coniunCl:iCque auobus manus «extra: digiris,perfirepullt,& tandem inchnatis parum capitibus,fuum ..Au%.J, quod ialutandi verbu'en cfi,invicem al;-damanr & in~emiflant. - . ' ,' CAt.. Xl: , ; , \ " DE NATYR.A ET !2..E'ALITATlB r.S . MrL1E·RrM, I $-~r; regno,nte nm defATu", QTn.tui",lli ,atqllt'Vejlitu. ED d¢ viris haCtenus , ad nat1,1rafrt & qualitat¢s mulierum quod attiner, fciendumdl: easnathra admodum impudi- d,. " 6 cas elfe,& ap ueritia ll:atim ad lifuidines alfuefi~!i, cum nu- ~::;;X:". dz.abfqu.e vila pudorcincedant &cum p)Jeris conver[en- tut, tutpitudinem nullam in nlldari5 corporis partibus, quas natura te- ll:as elfe voluit ,po nemes, Hine enim fit, vt J:ieet progrelfu temp oris pu- dc:nda regam, &; per a:tatem turpitu~linem fl,nimad:ver:tentc:s ab hone- ftarealiquomedo di[cernant, llibicline tatfien l1bi tempera-re &.1 Ve- nere abfiinereneUtiquam polEnt. ' :-, , Olim eumRegtoha:cpcregrinis nationib~s Incognita, a nullis ~(cq; C#It~ro.""" Luutanls neque HolJ~ndis vllitaretur,nullus ibimulier.uql culrusvlfus IIISmu/jd,it. ell:, nullique nee mundicia:mu1iercs, nee externo ornatui operam de- derunt, prorfusenim nuda! inter ~~f"Cul?!; fremeJlrQ;.& J11umbo cand~d{), Guo fianno atrificipfe formatas, Armillas .habent cupreas, i~emq ue ex ori- chalco & ebore Eictas,ql1as iimili\er & cruribus induunt. Puella: autem &: virgines virum adhuc ignQrames, murenulas gefl:anr in brachiis, ex ferro in tenues <:irculQs artih<;iofe didllCl:o, affabre fliCl:as quarilpluri- . mas, ira vi 10. vel 40 , in vno f:t:pe brachio niiiflerare pofIis. Q£,a: veC9 communes funt .mu!i:cres,!l1ere.rrices nempe , Etigifoll ipfis dia~, ribiis & cruribus an.nulOs live drculos cuprcoscircumdare folent, mulris tin-- ni(mtibus nolulis exornat9S'., vtincedentes pa,lIim exauclianrur. III; ~.mljfi'A F uraccs porro funt,fed £tat'ura & proportione corporis faris bona.Rei ,,,il;,,. familiaris & domc£ti.ca:. adminj~randa:, funt peritiillmz, coquere & ci- bum pararefuq,nodo benenorum,fcd vaCacoquinaria;vtporclebetes, ollas,cacabos, fartagines, patiaas &<:.ad prnatumjn a:dibusfuis pro£tan< tes non habenr,non pllcls [upeIleCl:Jlisemenr~s-;quatnadvfumquotidia': num faris eft. Domi pleru.nque. [c[e,co-ntinenr ~ raroin plateis' vi[un~ tur,fihas fuas a pueriti.a {tarim adnegotia d$~cfl:jca educanres & infor~ mantes, vr mirum non fit cas"nlulier,es poftmodo. {aCl:as coquendi pcri- t_iaimas cxj.{h:re. . (.. Sterile, o R lEN TAL I S. 2,( \ Steriles quidem non fum,nee carnen eriam Ilimis fa:cundx,per duos . cnim vel tres ann os viro ~ohabirare po~unt, antequam lmprregncmur r;:!;:t'" m.- & o-ravidz tianr, 'CuluS rei qUidem caulam tomperamenrul1l partltn COl: rU~l caij~_i(simum, partim aercm regionis ill:ius fcrvcmilIirriumcleilH- "'-JUo, qual6vis non ncgem polygamiam etiam aliquo mddo ih cau(a elfe, Clhtl cnim tor limul & (emel babere VlI:oreli viris !icear, quotalere (uis taculraribus & (ull:enrare poffum, vlli ~emper vxori cohabirarc & 0- pcram dare non poffum. Nam & dlultlas (uas maxIlllas m copla vto- rum & IiberoruRl viri collocant & quam pnmtllu peregrinorum ali- quc m alloquulUur, vxorum fiatim & Iiberorum (uorum mcntionertl facium. "~ Dentes pcrpt tua fti~; pulthcrtiinos & ve.1 Ebore canci.Wibres V,jllliJ ii.Hti ... rcddunt. ~od ad vc%· · m a inet;linteum aliquod,longitudinc'\:(qui ",iI. Orgyarum,a pectore a genua v(que dcmittunt, illudque turri~bri, ca!culei vel fului colorisanno,corporl allig:lnt,qui pannus limul eriam '. €inguli vic;cm obriner, t oUltros, crumenulasque /!is claves ei a~rl'­ dam,erlienim cill:arum apud cas v(us rarusell:,incegtos ramel'l clauii~ fafciculos,a cmgulo pendentes habent, ornatlls,vr.i purant,gratia. M ul- [Os pra:terea ex (traminc compo(itos annulos, irtrertnileri~ fa.bis & orbl'- culis vitreis, chord~ feu funiclllo lined transmilfos, variisque de Ftlijfo fUD coniurarionibus;vr putam,(anctificatos,gell:am, Aliz florias ex ar- ..,,-, bomm corriciblis c6t;~ras,al1t aliud q uifpiam corpori pr-rcihgunt, pu- ..,...:::. .... -J. I '" denda (altem quoquo~odo regentes. , . Arque lixcveflinier1$orum ratio efl,ql1adorhi quQridievtuhtUr.tz: ·V.j1ilul mNIi.- terumin forum & confpectum hotninum procelfura:,corpus aqua prius '~md,m"~ ••- abllfltum,linteo nouo pta:cingunr, nouo limilirer cingulo adhibiro, Iin- IINm, teumq ue ali ud a pectore ad ped'es v(q ue, vr fiolam aliq tiam vel pallam reprrefenrer, demittunr, pannique vel Atrebatenlisvel Huofcotenlis vel vndulati fegmenrum humeris iniectum,per brachiun4 alrerum, ceu pallium aliquod traducunr,licque exornabe, in forum prd~edunt, pari- nam allquam IIgneam, elelolata nortnihll tnalluulii. alterage~ntes. Ar " vera peractis in foro neg' oriis (liis cum domum revertuntur ,",b Mt'um M Ii . . ' . • . ' J4 11"1",. hnnc flatlm omnem deponunt, vefllmenta quotldlana &vulgana re(u· "'. mentes.Cum viris lint multo ttnaciores ,furtlptil:iusque quam polful1F diligentiilime femper parcarit. - , .DE CIBO 11'1 poTr 130RrM j i2.!:0MODO Nlft(IRrM PA- nes (oquant,qllam (rlldM abfomtre dapes jo/eant,quam lib; finl avidijimi, quo POIU vtan/ur, &- quam /amemfodAre nun- quam p8}Jint. R INC I PI b lciendul'll ell:, tntilieri orrinc!11 rei falhiliaris FAmiliAtMil " 'adminiflranda: cura incumbere,qua: proprerea etiam cum ",&d"ib.p~­ pecunia viri omne in domo imperiu obcinet, Viti's in acqui-:U;:::'!:;': rcndls opibus inu:rea oCcupacis, pro(picere igirur ubi & fuis ,;"'1/1: u ..u .u,u .....· " .. cibo. & POtlol nec;eJfariomulieres cogunrur , qua: non plus . 0 C - J ' emcre: z~ VI• . PKRSIN DIJE em€re& p~rarefolent quotidic, quam·in diem [ufficete ipfis videtur, af umptibus non ne<;:cifariis diligencer' abftin.ences, fub ve[peram itaq; V'nius cuiusq ue diei, horreum fuum vna qua:libec ingreditur, tantum- q uefrumenri jbi acdpit , quantum pro familia fua. fiifficere i~fequcn, _ rem diem arbiJcacur, Hoc excauato [axo impofitum, ptftilld tundunt.----- ~.m.J. fa'i' .& in ~or~m I}erbamm comminuunt,contufUlIl aueem, cacino ligaeo .am p,.Parem i·n fu."n Q~ un, [, vc cre b fa venti'1' 'I&pA'" ~.. atlone.a pa e l'S , . . r. ~anclplOrum .uorum opera q""m. diligenteqmrgetur. Frumean.urn hoc candidum e~ & pulcherrimum. _commi{(tum VeS0 4ho, quod Ipfis tMayr:,llobls IDlhllfl'l IOdlcum ell:, a- ~ua: infundi(l,l:LRet.~0Aem ea micigarid'um, Maneigitur.ftugentes mir ci~a~ vero eo.s probe percoquunr. ;vt ~t:Il~m, v.ct1quQto flagrabat clb.orum cru~ rum amara,, vt, ~.m;n.ih>us~P9j;i :eif~t, .. ~m vis c:nima1imentorum ci !i'!l:re~\Jr fatls, & de ine~ia :c.onq ued non poifet,gallinario tamenadvo- lutus. o R lEN TAL I S, 23 tutus, communi cumgallinis iibentius vefcebatur cibo) quin & galli- nas capita cancellis fuis excrentes obferuabat, baculo, cui c1auum fcr- reum pra:6xerat,cas ferierlsYt 111orercntur. ~o faCl:o poltea proliliens narrabae t?lIinas quafdattl fe vidilfe cxanlmaras.ld alltem hanc folum- do ob caufam faciebat ; Vt intefl:inis fibi crud is vcfcilicercr. fa cnan for I us non modo non purgata, & abluta; fed feruentia adhuc) ita vt exgallmis cxcerl1cbantur, aUldlJIin1us votabat, caliditaterFl natura: & rempcramenti fui hoc i pfo fatiS c;ol'11 probans atq ue declarans. Qltin & pifcibus purridis; feruoreque folis indltratishaud tato ve~ ., . > , • . / Iic unmr, lci dll a:C tam en l.t a n<¥l :1C.C'l p'~~dn .: 1 liu nt, qua {' II' l'ln c'I un. IS a 1 entis pr.. uii.'b .i.l.ib. e...r'. ., ali is quam crndis Iiifce&.~ri!'~s vtetcnttir.~;lIn &deltcatlonbusvia:i~ tant, modo idipGs cdric~~. Hmc muhercs vldeas,cx illis R tiiIi- mum qu£ cum LUlitari~aliqUandiU irl prdpugnaculis vixerunr, uz coquendi &pra:para~i ibifunt p:dtiffimx. Nam& gallinisve uri- tur,& ca rne caprina, ver",ecina.buBula,cctuina,&alia Idgcnus t ina. Vemm hic non prdmifcua: plcbis &vulglcibus ell: , f<:dnobiliU111 i- tiomm tantum,qui libi de eo profpicere per forrunas & faculrates tom, modc polfunt. . . ,; Sed & fruCl:ibus vdcrtnrur delicatioriblls, varios cnirn eos habcnr, Frutlul. nempe Ingnamos, BitnantU , patates & alios. Atbores habent varii gene- ris, inprin1is vero quas Palmitd! voe:ant, Earum autem quafdam fer- m ellas d icunt, qua: vifl'llm nullum proferunt, fed eius loco tnultis ab- undant frutl:tbus , cjui ;.magnirudine quidc:m pruna nofl:raria, colore vero m ala aurea,{cd in':cx.rremitatibilS nbrinihil nigricantia,refcrunt. Hunc fruaum ad nuclcum vfque amputantcs, parando oleo adhi- bent, quod ole,um de Palma vocant. Et hoc quid~m prcciofum faris eft ol.lIm "P.l- & bonum coquendlsque plfclbus riouuleptum, mfculum reddctls de, "'", licatum & fapidum fi nimirum retells {it arctue dilutrim, ilIud enirtJ. . quod paulo crafiius eft , inungendls I:;orporibus & capillif exornandls acIhibent. Nucleilrn hicfruaus habctmagnitudine lUgI~dis,durum admodum,& tribus rotundisforaminibus in vertic;e infigllli'urn, cuius corricem Ga perias,tres in eo uuces inuenies, auellana: {imilc~} fed1i ul. lius fere fapdris, . Pifainfuper habemlidabas varii geciciis, inprimis vero ~c1icatti- . las &mollcs aliquas , Phafeolis nofl:ris notlabfimiles, rofci purpurei- Pifo & fAb .. que coloriS,qu;r fi adI;!bito oleo depalrria~ probe coquanrur, pulp a- mentum pra:bent, non male nutriens, Reliquas auremfabarum fpecle~ in cibum rat'o alI'urtiurit,ci.!m exigtia ibi copia na[cantur.Sed fmau qiii IngnamUf iplis diciturpro pam:inrerdum v5untur, fi nimirum panibus deltituantur. lam ad potum eorum quodarrinet l nullo quidem ali.o commu- PClN1'J,,"IJt, niter & vulgo vtuntur, quam aqua, quamuis porum alicubi a1ium con- ficcre foleant, ex fmment,? quod c..MaZSvocant,iIIudenimaqua dec;o- 6l:u.m, potum pra:bet cereuiua: non ablirnilem, & eius pafiim magnus ClTlulji. .. vf~ elt,nominaturquc Poi/ou. . VinUIll Gtientes , auro redimere coguntur , Cum au rem vinurn il· }'iIwII. lud,quodde palma vocatlt, non diuturnum {ie, fed faporem ftarim a- .. tnirrae , f01enr interdum viri quinque vel fex, colI uris fymbolis , 01- . lam rnre~am vino repletam emere" quaquidern men[uroe prop.e- , rnodum • , Z.If. VI. PARS INPI..t£ modum neO:rates decem contineantut, Hoc, vafculo poll:modum alii, \ quod in arboribus crefcens ipfis cabll6 vcicarur, menfurarumq,ue n,o- , ftratium duodecim fere,cap;lx eft,lUfundunt, ftarutumq; IU medlo, pp- CmmDni.in- [aturi decumbunt,Antequam aurem potare incipiam, vir q 4!,licbone- .~ t' ~J,~::~.'''n iugi fU:l!,quam chariffimamha~e[ "h~~~uluni aliquem minod vaf~ domum mirClt. Ca:terum potattoms IUltlUm faaurus, vrceolo qu ' am, f~u minori Caba, ex vafe.ifto vinum haurir, c:l!teri vero aftames,aperro eius capiti manus impoaunt, l¥: voce magna, barbaricum Tau/ufi ipge- minam. Noq licet autem ei.pciculum feu vrceolumimegrum primo hauftu evacuare,fed reliaum in eo paru1l): in terram eifundit,addita di- aione [ou,quafiFetifJo feu numinilIIud ¥b~ndum daturus. Nam &'}'(- ifJo Ii quos bradi.iis pedibusue circum~habeant, de primo ifthoc ha ' tuomnesafpergunt,vtit~ Numentriam ,quod Golunt. vim hUl!Js lpa 'ceps fiat,in ea emm funt opinione, fe Vi~ fuum, hoc per incuriam & liuionem1Otermiffo ,recure & qUlete n n bibituros. :I",b",,,, in .- , · d & barba,les in edendo apparet maxi 'a,tam enim cupide & a,vi. AmAo. vorant, Vt fiu es eos non hom1'Oes d lcas, pro f[rla"tt entm 10 terram a d " comedendum,alius alium n011 expefrat, fed magna velocitate & avi~i. tate in paropfidem omnes fimul in volam,arreprum vero ferculum con. fnngunt.&l0 minutas divldu~t parriclilas,quas deinde ex paropfide trio bus dlgltis elevatas,ranEa velocit~te 10 os conlicium, vt merito, ab ore .!' eos non aberrare, mireris. , ~ r-'- ~amvis autem cioo n011 p~rca~t,fed eum fatis copiofum affuniam, FRmtl cotinll4, famem tamen fedarenunqliatrt poffunt,ita Vt~e1 integrum diem eden- do con[umere P?ffe videantur ,idqu¢ propter ventriculi, qua v,alent , caliditatem mal\~inam,N ec 6bftat quod regio e\llidiffima fit, & :l!ftu il- 10 externo,appeutlis cibotumiinpediri videatur.~amvis enim in no- .frris regionibus aer calidus, cibi alias parum admittat, ipfi ramen fam- rad, nunqu-rn polfllnt fedfemper deprehenduntur famelici,quin imo peregrini 9fiam , quorum non, e~iguus ibi paffim confpici,rur nUlhe- rus , cibi 14(agis quam aliis in regionibus , femper appeteotes ibi exi- ftunt. PAlle; di'tJiees. C:I!rerum licera iuventurefuaadlaborem atfuefaai, nunqu,amfere confpidfantur Qriofi.rerrt ramen facere, & opes mulras accumulare non poffunt,idque propterea quodparfimoIiiam ignorantes de fururo non lint [olliciti, arque itainverttis parcen~ & pa,rra tueti nefciant. ~0' e- ,nim quis lucrum fucere maius incipir; eo pluribus eum converfari, & fumptus maiores facere neceffe eft, vt divites ibi non multos iuvenias. CAP• . XIII. DE NEGOTIAT I ONIBYS EORrM rARIIS, !!ZIBrS intenli rem facen &. parare divititU conantur. NT E Lufiranorum in has regiones adventum, in cola: 'quo [efuftentarenf parum habebant, contenti nimirnm iis qua:: Statu, in" l.,u terra-rum ptoferebat, qU:I! qUidem [atis crant'exigua & te~ jmi,.rnl"o r4u"m1 ' RLOu' , , nUl, a, N am .&ve ftl' mentl's Ipa ne d eftituri, nud _I' m, ee deb ~nt'. ",.nlllm. & pecorum cornmoditatibus carentes, par urn habebant vnde Vlve- rent feque & [uos fuftentarent,Ar Lufiranis poftmodum in~iplCntib,us, - . &pe- o R lEN T 'A LIS. 2f & pecora & res alias omnis generis, eo tranfporrare, ali am omnia in- duilfe faciem vifa func,nalri & pecoribus &: rebus ad CtHl:encacioncll1 hu- ius vica: necelfariis ; regid ifra adeo nunoabLiildac, vt nihil amplius de- ~ereL " umigitur Luficani'pi-irri6 merces varias a[porcances in regioncs haf- . ce yen rent, incola: Ioca maric. ima inhabitances aggreiIi ll:arim , pan- Prl",/uoLm";."- nUm Ii neum & Ia neum,resque qui b us in ..J. ig' e ban"t alias, anro pr:dc. nel. "n,il,,,u m '~'I"- libi comparabane; At vero locaa mari remociora incolenccs,uppropiri._ quare, & commercia cuni-iplis exercere verebanmr, abhorrentes ni- mirum acon[pecru hominu~ll:orum peregrinorum,quialbiexill:en_ res, variis crane induci vefi:ib"s,~ ~ocquoc enim in mundo repcriren- (ur homll1es,nigros elfe ptff':rv~unr, quemadmodui1'l exnoll:ris &ijam non pauci repenuncur, q'll!l confpecru deformlUm Jll:orum & riigro~l homll1um acconici qualiC'ohorrefcunc. Srupefafri Iglturcum aur l10 ad Ioea maricima vementGs, noros fibi quofdam cxorabanc)v~ mol Iba h :1(; convenie~~i Lufiranos fefe hber~re?,[, & accepto hbe auro,ha I illas merces, llbt emerenc, qUi fubornatJ, ad Cafrella & propugnaeula V Lulicanorum profecrl, quod lUiIi fuerane, auto przfenci redu;nebanc, ferrum nimirum,&lineum laneumque pannum, va(a item a:nea, eu- prea & fi:annea cum eultris, & orbiculis vicreis ; aliisqueid genus rebus Yariis. Ca:rerum reuerll rationcm mereatciribus reddebanc,cercam pro quolibec auri expollti h[o, mereedem aecipiences~qua:quidem tumra- tio erac,pecuniam acquirendi, pro ilJis qui inlUaririmis habicabant ci· vicatibus. . . i , '. '<\ , Poll:modum cum Batauis linus hoc & regio innote.iferet,ipfique vi- , ' , dereht locum mereatoribus elfe admodum conveni'~ tern, Luliranis BAt. .., lUlU' qUl'ppe m. ercaruram b onam, &non parum I uerl.1 ' b' . 'b dulJuhlU"g'~" 1 aCienn us, e~emm oca aman ongJUsremotamco r. '''g"'u",,,,. commotiones & fiu6tus maris Ferre nullo modo po{funt'orrent. Hi certafua domicilia ha. bent & Gertos mediatores vel proxenetas qUlbus in coemendis merci· b~~vtantur. Hisa,urum appendunr,& qUid mercium expetant expo- , D z, nunc ,'1'1. PA :R 5 IN DJ .£ niiot addii:o eis plerunquevno ex eonfortibus fuis ,qui vtomQia relle innavi admir'lilhentur,&. dolus eaveaturattendat. At vero MeJ~ord ifh & proxeneta: cum animadtiertum paganum iftum linguz L~lli~ ea: ignarurilelfe,.~audC:J.:Li~ ftatim e~.~ere commonefaeirirlt, Rin.lt.; ".--... cUni cum e/fe & IdlOtatn dlee~tes,quillflgu~m qua Bataui vtant!:!>l10n tencat,tacite fubindicare volentes,quod cum cireumvenire & treeipci. r'e expctam,id qLlod ctiam egregie facillilt,ftatilnenim merees eas qu.aS . emere iuiIi funtproferri petum,ctimque quanti vnumquodq; veriear, cognirum iaNl ante & perfpeCl:um haoeant, nova cum Nauclero aCl:io- Pm,m,/. pI/" rie noti eft opus, tonvetli igirurad pagal'lum agere cum illo iricipiunc, !;:::!,.;.:;:~ offererites el pro auro fuo quantum fuffice~e videtur.Q!!p acquiefceri- d. " ...m .."ni- re cOilU'aC[Um itl:tim ratuin haberi.,merccs tymbis fuis imponum, .nl. ito que Naucleris auro,cum: pagano ifto littus legunt, qui poftmo. . du ' rnercibus ifl:is,mancipiis fuis impoutis, domum repetit. Ca:terum di ;dentib'us {,agariiS, i1'u turfu s Mediatorcs & proxerieta:ad tJi.ues aUOrUl11 reuerfunrur,a:llatLim nempe merciuin refidu!f1 illud,quod "'~ pagamsabahenaturn, 10 nauICehqueram, vbl vel terriam adhuc rner- cium, q ure paganis mercatoribus deberemur, parrem fupereife ,& pro- xenetas ita furtum non exiguum commifiifeanimadverfui11 fxpefuit &: deprehenfum. Q:;od amem fraude & impofl:ura acquifiuerunt, invi- • cern fl:atim parriumur & compdtarionibus illutiliter dilIipani atque ~ difperdunt., ~ ." "., . . ' , , <.'" " . . ~od {I p:lgan~~ qucrnfecuhi adducunt lIngua: Luutalllca: pemus F,_J" ~,.:u. dr, Vt lam circum ~€'hiri & decipi hac ratione tion polTit, vel Ii IingLiam ' ..' ..-",HU;· ~uidem: noli t'1~t, ita tame~ Ci~CUllJfpeCl:us fit,~ericL1lumq ue lit,cuin plicu. cogmto & perlNCi:o dolo,ammos {otlOnirn fuorum ab hoc medlatore & proxcneta avedutum, quemadmodum id qt1idein non raro accidit, vt rerierli Ragani de alio Mediatore libi proCpexeiirir,pet-a6ta inercatu- ra:, men[;el tlIident,& aiiri pancm aliquam,pagano interexpertdenduin & pondci.tnd llm vel tulTiente, vel expuente, & faciem forte verrente, fubrraCl:am, magna cclerirare vel in ote, vel in auribus, naribusque ab- tCondUnt,pel"flladel1rcs pagano ,aututhifiud levius eife,&iufium pon. dus non habel"e.Aiiial1lata auri aliqua parte,inter ponderandum fpiti- tu oris trutinamadiuuant,vt debitumacquirat p6fidus,&furtum non ariimadvenatur, decipientes hocmodb Naud,erllrn, qui nifi probe a~~ tendat, &accepta ttutil1a lances fua etiam mariu e1eLlet;non parum in- de damni percipit, magna enim ad furandum tunt dextei:irate, & mo- dos tircumveniendi mercatorcs cum qUibus negoriaritllr & contra- hUnt, infinitos nOfunt; . Hoc qUidcm l1egati neln pOtetl:,ebs initio cum Baraui primUl~ ad ifia , [j' _loca venlrent lin"lpliccsadmddulti & credulos fuiife ;N on putabat emtn Sm'~ CttM te'I' d '1Hom."oemen. olum ina/bos lfl:os h.o mines cadetc ,l"e d omnis eos fraudis expe,rres J~,,., elfe, itaque bona /ide, qUi equid emerariE rrlercium, accipieIJant , nihil ha:Gtantes aut de iufl:a q uamitate fubdubitantes. Verum Batauis hac il- locum Gmp.licitate nimiurn abutentibus, cum pro orgyls & vlnis de- cem, vix ocro ipiis darerit, & co:i1trahente~ eos pro libitu circumueni- rent, tandem prudent/orts faCl:i,fraridetn ahiinaduc!rtere cceperunr,& . camius Ilj:lpofterurn mercari.Hinc adeo iam In [uppl1tando calculando & rcmetiendo cxcellunt, Vt ne dLlcentas qUidem liOtel vel panni orgyas & vInas ementes, decipi vUo modo' poiIint. Dohuh Vero vel minim urn animad- o R lEN TAL I S. 2., animaduerremes,adeo Nauclerum odiife incipiunr, vr.nunquam adna- uem il1:am reuertantur, inillriarum enim admodum [Unt memores &: vel levi verbo offenG, lmplacabile [;epe odillrn cOl1c,ipiupt. H :lUd raro Jlltem & muruo accipere merces ~Naucleris conanrur blandicnres ipfis admodul11 , & [plendidis verbis [olurlonempromir: tCl1r~,. quam tamen prxll:are nunquam, cogirant , haque {i aliquicl imperrenr, & Naucleri dictis ip[orum fidem ~abenres ~ ipfis merces qua[dan1 concedant {tarim iam incipillnr ah ill:a nalli :ibll:inere,nec vn- quam ad earn revertuntur, ne [o!utioncm Rra:il:are coganrur,vtitame- hus lange {it ipfis aliquid dOi\are quam con credere & mutllo dare, ne odiiir.n libi quis officio luo conciliet j & damnum inde [entiatI (maxi-mum. ~. .. XV, . D E 0 M N I S G ENE R I $M ERe I B r S fZ!: AS B . 1avi eo tril71fortant, .t qllibUf fiil. 6- in qllem v- fom lman/ur. NT E peregri~orurii inhas rerrasadventum; parum vel ni. hil erat, quo [elc. vell:irenr, iEaque videntes hoc LuGt:lni varias eo p'clll:S ton[orias,~v.!.a,p!1.!.u~i~, !:-Pll- fiamdivendantur &'dIil:rahantur. ' , His accedunt &'Vafa aria haurien dis aquis'accommodata cur rea & 3:- nea,qua:dam~n~m a~erendis aquis adhibentur,qua:dam in zOlbus con- frirura eis exclplC:ndlS InrerulUnt, vtmmlrum aquam femper In prom- piu hah-eant qua ad potandum vtantur, &'..'zcintrinfecus franno funt F",um. obduCl:a:. · Ferro ad omnis generis arm a paranda vcunlur,fiunt enim ex eo ha & miiIili~, fecures,pugiones,& ia gc:nus alia; & mililibus qui- dem !ugionibusque in bello, !fc!l,ribus vero ad agriculturam vtuntur, vt rer' millis profcindant,fodiaflt,ligna in fylvis recent, & operarulH- ca ali l.Pedicia~t,przfettimcum inlhumeii.t~ hifce,laboribus vt & ex. . tru )is ZdlficllS, navlbufque excauandls 111ferUientIa aha non ha- ~ant. " . ~~ Sed & pannum rubd,czrulei,fnIui, viridis aliorumque colo rum ,Ba-- taui copio[um eo i:ranfuehunt,vnde ci.ngui:i &: Zonulas parant, quibus c0rpus przcingant, cultros~ue'& c1alies,& IQculos aliaq ue id genus at- ligent. Penulas porro gaufapihas villofas, vell:iendls corporibusadhi- bent inll:arpallii vel~jculi alicuius, circulos fiu~annulos ex cup-ro & orichaico faCl:os,brac:~t~crutibus exornandis circumdant, Vafa llari~ Ilea emunt·qllldem e~tn i,4ed non tanta copla velut fupenora znea. Gultros & QrbiCUl'~ "treos varii colo-ris magna copia redimunr. Eos vero poll:eain 4: v ", . particulas diuiros, & in lapide ql10dam raptatos Izuigare & expolire olent,tolligatosque in fafcicuios, palIim pervni- verfam regione'm ditiendunt ,frequentilIimns enim eo rum v[us ell:in . collo, mani'bn~,pedibusque exornandis~ Przterea & fphzrulas habem precarorias &lorbiculos rotundos fupradiCl:is paulo maiores, quos ca- ' pilhs inrerrexros iuxtaauriculas demittunt:. Ex acubus vero, quas fimi- liter magna copia emunt, hamos capiendis pifGihus aptos connciunt. Przterea fiabellis ex cauda eq uinafaCl:is,prx-rerquam quod otioli fe- dentes, mUlcasiis abigant, in choreis & faltationibus etiam pro infigni §2! 'finlmm" ornamenro vtul1tur, ii~d ' & fpecula, mulCl:ralia, vrceoIi, IItuhrque cu- b~:'m;I:~;~:~ prex' & a:liaid genus, ab:HoIlan~is,regionibus i!l:isimportantur,verum I",,; fieri p.Jlh. merces optima: &faciendo lucro conuenienriilimz [unt limeum,pan- nus, ferrum, vafn znea' & ltannea,vt pelues,(arragines, ol~a:,lebetes, ca- cabi,cuitelli etiam & orbieuli verfieoioresvitrei,Reliqua quzdiximus non [untvfqueadeolucrofa, quippe qua: non magna copia, fed patti- cuiatim ibidiuendamur. - Cumvero adhuc hodie inrebus aliis periculum fiat, vt imelligarur, an aliquidprzter iam diCl:as merces,ipiisarrideat, accidit imerdum vt ipGs incognita eo advehantur,eo finevt iIlis diuenditis, lucrum adBa~' , tauos nouum redeat,cum I ucro faciendo mercarores vnice fint intend." B~ce; •• fia;les. ' Allatas igituraliquando buccinas ficbles ex terrafigularifabrefaCl:as, , Nigritz qUidem initio tan quam nouum & peregrinum aliquid cupidc' redimcbant, verum progre!fu ternporis,cumviderenr, easex ma:nibus' Slap.des. forte in terram cadentes,frarim frangi & comlIJinui, nullas amplius.ex- petebal1t.~in & frapedesin quibus pedes firmatur & quaM llantcom- " , - -- " - modio- o R lEN TAL I s. 31 modioris veCl:.Hionis graria, Clitti ali quando qtiidari1 attulilfcnr ipli mi- rari, ex Nauclero quxrebant, nunqllid inautes ifl::r elfent, quibus mu- lieres exornandis auribus vtercntur, prohiberires liulul ne plutes alfcr- rellt,q uod aures [uarum mulierum ranto ponded ferundo rion drent. Sed 8( ~crfpicilia ipGs allara funt, verum cum narcs haberent limas ar'll deprc'lf.lu,.ea iplis minus conuenil'e compertuln eft. Porro cum daues iplis afferretntH, eas qtiideminitio crnetuhtina- gna copia, vr, in faCciculos colligatai, ac ingulo dependenres gefl:arent. C/4fJH. Verum accidir aliq uando, Vt interrogarellt,quem claues ifl:a: in nofl:ris regionibus vClim habercnr, cllm i[?itllripGs re(pon(lIm e.lfer, conlleni- re eas apcriendis (eris,quibus cap(lIla: &; clfl:re bblirmari (olent nead cas aditus Cl11hbet p.lrear 61: accelf~9,nullas igirur afferri cuplmus a~lius dlcebanr, cap(uhs CU1ln nolharum mulieruI? l11il11Ole (uor conlle~rel1' tes, & nos lis apetiendls etiam claulbus hike ddhturi, valemus ptl - me. Arque hulu!l11001 quidem dlCl:erils facetilsque repudlare G cnt res 111as quas (ibi ex viti non clfe iudicant. ~od li aurem acce ~n qUId & deliderarul11 iplis adferatur, tatito in Illud emendul11 impe(~ fcrunrur, vr av erbIs Cepe ad verbeta, omnIbus ilIud appetennbus,per. 'If veniarur.Sic enim exempli graria,curri aliquando ipGs a~e~retur Diota: oll.,um InU' quod genus o'llarum renearu m efl:,coquendis Ci bis variis i n(eruiens,for . • uqu,d,;,uli• • mam reprx(entans catini alicuius, excipiendo laaiin(Crtlientis,incru- ". fl:atum intrin[ecus fl:anno fulili ad obliterandum [aporem xris,extril1(e- cus vera duobus annulis an(atum, tam iplis gratr~c ollar urn genus • erat,vt rehais mcrcibus aliis,his (olis emen(1l781i!ram omnes darenr, quamuis propter ingentem coplarii, qua tota fere ktZ,"'iO expleta iam & referta eft,vile(cere quodammodo nuperinceperint I . Lulitani qui cafl:eIlum La cMina adhuc renent, vt ' alii paffim inifl:a regione habitatltes, mulras ab Hollandis merces redimunr, Mancipia enim(ua auroin!l:ruaaad riauesmletune eropturo pannum lineum 1<1- L'~ . . " ., ·l . UjltAH' p'~p~ .. neumque, orblculos Item vltreos, & merces hum(modl aHas,quas po- tArum munm ftea circiroribus Cuis committul1t, qui difl:rahendas aut cum rebus aliis!unlunlur. pe~nutandas, vicati111 eas cil'curhfetant; Propolarum ira l11unere fun- genres,qui a( olidariis,I3atauis fcilicetnegotiararirrus coempras merces, pluris diftrahanr,aut cum b6bus feu v.accis,capri(que & gaJlinis,aut a1iis rebus ad (ufl:cmtationem libi necelfariis permutent. CAP. XVI. DE N07/"TIA ET 'f:OGNITIONE MERCIVM .f)J; A VALEN'( Qftima,quomodo item elU exptorerJt ,&quid merceduJ amul;' ex nauipu ddtfllim (uam tranJjortantibtu dare [olean!. . . LIM cumtiiercimoniain his regionibus penes Lufitanos (d- los elfenr,nulla permittebatut eis eligendi poteftas ,vt pro Ii- bitu (~o hoc eligcre,iIludq; repudiare potuilfent, (cd cogc- baoruracquie(cereeo .quod aL ulitanis porreCl:um accipie- bant/ed po!l:quam Bataui ad ha(ce te'giones venietes mercaturam exer- cere cum incolis ccepiffent, illud ius libi paulatim,conniuenribus Hol- . lahdis fump(erunr, vr pro arbitrio fuo quilibet, quod maxime libi arri- deret eligeret, vnde ram prudenres & negotiarionis periti eva(erunt, Vt non modo vitio(um iplis nihil obtrudi,fed nevendi quidem ali qUid pof- fir,quod r~J.aliquoties pertnutatulli, ipfimet elegerint, tncrcium co· gnit~onem parem fere cum Hollandis iam habenres. Huic ' • \. -. 3%. VI . PAR SIN D I j£ " " Huk aut~m co~nitioni caufam ded~runt ipGmet Hollandl crebris .4/"lmt".. deceptionibus eos circumuenientes , tam iIi dimetiendo panno, quam ::;:U;:t::;" in aii\s mercibus v-ariis,> cum eriilli n6 fcilum numerus' orgyarum in pan- pl711.nITint. no & linteo Gbi non cohfi:aret,fed & pelues perru[as, lebete~ & fartagi- nes reparatas &: in~erpolatas,i::acabos & ollas,multo,v[u iam at~~~tas,1in­ teum item put red me confettum,& cultros fermgme adeo t1jtyentes, vt.integros v~gina vix ~jctrahere poifes,iplis pro auro fuo op,uuderent, fumpta inde occafione, de dolo impofi:erum cauendo,~ .li'ii:rcibus ex- plorandis cogitarecceperunt. _ , Explorationem igirurmel'cium, ~meq,uam eas emant,itainfi:ituunt. J!xplorat .." '"d' Pannum ernentes lmel:l m , dilIgen ter attendunt, attn tum ne li t & lace- Itum lJuomo 0 ~ C 'nj/stulltu,. rum~_ t put~edine. c?llLeCl:um,itemq;:nfatis dealbarum~ iufi:aI?fuam ob aeadatlrudmem-, nam hnteum eXlmla: expetunt latltudmls, cum eo ;tant~rad pra:cinttoria corponbus iriduenda,qu,d peCl:ore feu ma- mil's ad genua v(qucf porrigantur,Pannum autsm la~eum ementes,fo- Ii e obvenunt videntes folid~sne {it & probe compaCl:us,an vero te- "Iuf& ram texru vilis;CulCros.itaginis piiusquam emanr extrahunt ,01- v ' las,farragines,lebetes, pelues; cacaoos diligenWIime innienrur & per- fcrutanrur, c1?nfiderantes an etia'm vfu attrira: & perrufa: fint,repudian- , res quicq uid vel foramen vel rimulam habet tehtiifIimam, aut fordil;>us leuit.er pollutum,nitorem non obti'netlegitiinum; Ferrum humi depoGtum pedibus fuis pefin.etitintur, viCuri', an iu- { fia~ luam IQngi~;::,em habeatnecne; , Lebetcrs & cacabosin terram deponunt,fundo il\'J~elevaGo, pofiea impaCl:is ineum pollicibus' [umma virtute in.:;r'mbunt,cedarne an refifl:at i1'li uria: huic & vi olentia: externa: ' explor~, repildiantes fiatim in quo vel minimum impref- ii-onis ,huius app}"eat velhgium. Orbi,culos vitreos diligenter num~­ rare/olent, explorata feo~fimvriaqualibet Iinea .. vt fciant numerus v- trum fibi etiam confiet,& nihilih eo defideretur,repofcentes {i. vel vni- , cum deeifetlrbiculum contingat. , " Ca:terum perattaiammercanira,curri emptas fcaphisque fuis impo- Famu/, ")"'• • fitas merces domum vehentes; iittusnegoiiatores iffi legunt.ConftituoO forum-"uven- .' • -" . tum p"fto14n: ti in litcore otioit qu~dan1 pueri',eorum adventum cum defideno pra:- tts. fiolantur,quod ipfuniquidem etiamfieri folet,pifcaroribusexmari reoO vertentibus,aut aliis vinum & res alias ab v1nta vel aliunde ad veheutl- bus., IIlos euim adventantes expeCl:at femper non exiguus puerorum numerus,qui cymbinerrx iamappropinquantil.us, in occurfum ten~ dunr, aquam oretenus fa:pe ingrefIi, Apprehenfaautem cy'mbain ter- ram {imul cum ea ~natant , Be arr,jpientes pofimodo panem altquam mercium, ad us ad a:des publicap.i allatum pifces conucniulir. Mercatores porro pagjtni,qui ex lange d i11i tis lods ad ci uicates mariti·V,S'I.d ~" m, as mercatum veniune,coguntur Regi ad quem p);~(te quo tedune, "Anfi'" 1»"• • pertiner, rw crarifitu libero impecr~ndo, ex[ol'Q."i~!drachmas fere rres auri pllrijillle mulcum velicemere,{lve non. """, Ca:terllm petaGtanegotiacione, c:rm ex naui B;h:.uorum ad littus , mercatoresifb pagani reuertunriH' afferenees merces [uas,quarumre. TTlb.,um1u.4 merc4tl)TU P4- dimendatllm gratia naues Barauorum confcendel'ant 5 adfune ll:atimg4nj pro b.nit publicani illiquos ipfilingua Lufitanica, La g'larda j hoc ell:fpeculaco-CDlmPli""j.l- res regios vocane, aGceptamque quartam [orpe bonorum plrtem, do- 'Vunl. mum Cecum abducune, & traFlsf~rune, vbi pofrmodum mercatores t·ranGgere cum ipiis coguneur, quam pofilne minimo, vt bona [uare- cuperenr, fi enim bona &merces quas emerune, [extaneem nonexce· danr, & ipfi plus aurinon expenderinr,cerrum aliquod tributum &ve- ccigal impoutum non habene, iraq; cum pllblicano mercatoribus tunc Olgendum, & opera danda, quomodo eum,oblata ali qua bonorum par- re, placare poJIine, han.cenim laboris Cui r~compenfationem publiGa- nus retinet,ita vt Regi rationelOp. de eareddere non teneatUl'. ~od fi vero precium bonorum qUa! Mercator~s ill:i emerune, fex cantem au- ri fup~ret, iam cenum ipfis & prxfcriptum veCl:igal numerandum & exolvendum ell:. Sextans porrohic,iF'us Bmdavocatur,& pro quolibet lJenda auri in rilercatl!ifa ~xpofiti cogLlNrUr pagani l{tl mercatores c~r- tum aliq uod exfoluerc pondus fiu~ pr~cium,q uod thefauro & fifco Re- gIs applicatur. . ' . Hocquidem tributum & ve61:igal efrl':ilganismerc. XVIII. -D \ MENSVIUS,PONDERIBVS, TRVTINIS, 'MoNETARlIS, • \ . ntlmeru & Juppllfationibus ipflrum ,quomodo nimirum numerare 6- ,I ' ad calculosaliquidreuocarefoleanl. • ~: R 0 l' tEl\. auaritia: vitium quo omnes fere laborant, tena- Ten4W4uri. .bes funtadmodum & ad aurum proreipue attentiiIimi, ira vc ne grantilum qllidem auri aut profundant aut temere ex- ~ pendant" IJam & inter ponderandum fi vel momenculum fupra iuftum p~;~ lanei impo{irum depreh~ndatur, iIlud repetune, I {i quid ve,ro d~eif~rnatur, ipii egregie diR-imulanr, &a:gerrime fup- plent. Hlllc ell, q~a aurum [uum trutIna pnu~ explcirem,q uam ad M- ues B:itauqrum pr-ofieifcanrur, quod proxeneris bene adpen[um tra- dam, quod ponderari denuo ap toll:enC1!tls vel nlc::diatoriblls [uis in l1a< -, ui Batauorumcurenr j & quod,liiullo leuius aN auclerisdeprehenda- Trulin. & b'. tur, iIIud lanci tux rurius impolirum, per[crurantllr, dcfeCtuminq~li­ i.ncemmm, remes; & L:L n a pondete priori difcrep~t dlligenter att~ndemes. Pon- dcra habem xoea liue cup tea, Lap<>es ex cupro rotundas &ad modum pila: feu putaminis de malo aureo excauilras, chorlja Gue fllniculo , ad iugum feu fcapuffi alligaht ,-lingula ql.!adain tenuiilima in medio lanei. um conil:iruta j qua:cllm foq,IJ1!ne q uodarn inlignit;t lir,rranfmiifo filo quodal1il ferreo, aliquid pdpderaruri lances alleuanr, tamdluque ob, verfanr doneclances hucilhlCque nuranres,conlillant,arquatisque Ian" cibus,examen [eulingula ill;l,neucro incliner, verum a:quomomento di!Crimenpartiatur. ,', d N oftri lane mercatores 13,ilaneibus & trutinis iil:is vti commode non po{funr, A r ipli ralil ftrich: aut~m flllJm eis p.onderare po{funr,& rHum inappendendoauroexercirati,yriullLi poad l:js no mOQo ce!errimede- p-re~lendanr > ~ed er ita a{feqllaml:lr, V[ ne rbinimu quidem momenru iplis d~{It,~od {lJ:)of!:ns iplis ytend(lli~ bilancibus, lances prius &iugu Im- , gulamq; diligenriiIime iriruentur, attendemes, an omnia rcae difpofi- Expioral" Im- {' , , lin4rum & po ta !I1e Ilx: Vl~1O carcant, Eade, fari'qne & pOB d era,meUlru. rasq; 1 & v nas qUl'- d,,,,",.' quibll, bus N aucleriBata,uorum vtllntl~rledulo in[piciunt,cerrisq; notis difee- t~;~RU' 'fJt~n dentes fignanr,yt);euerii ;w.i.roa,duerr:w[, c;:o.rruprumnealiquidineis fi~ & mutatu,{enlpe;t; ,n.metulinr pJ1,1res it Bat;tuis vinas & podera plum, do- lo mal.o aducCtas ejfe, qll\J;l UJ, §ikG\1:..QJ.uenti ,dC:;0ipianrur ,iraq uenon quie. [cunt , donec conlideraris & per[cruratis pc;>nd.eribus vlnis & menfuris omnibus,ne fOl/i~anfibiimppnarur fedulo profpexerint. -. Mercato- o R '1 E N' TAL I S. j5 Mercatorespag;mi, trutitrashabenr& bilances ex ligno faCl:as, pro " , Ponderibus autem, fabis vtuntur rubris & nigns,quarum poridus &va_ITrutm~ & b" , . .. . AntiS p"g4no~ Jorem ta~exaCl::e nouerunt , vt pr.a:cI{e ahcm figlllficare pofTint, quot rum. faba: vtri~SVlS colons Pe{os, quot ttem Benda vnum c,onftttuant, Benda autern ~.pondus maximum eft, &fextantem aplld nos facit feu vn- cias du~:?!l.daAffo, idem eft quod dimidium Benda, vnciam vnam va- lens, AJfo\¥-Racitcluos pe{oscum dimidid. Eggeba, duos Pc/os feu fefcun- Nomin. pond,- ciam, St,r ouvn.u..m... Pe{ o0 "clCt' t CU!D dI' ml' d1' 0, E'r:a. !1110VerO pl.jr:o. svnum e ft ,no- ""u'"u'qnuluI.rJj ,., ,, Ipji Ilris femuncia vel dipondius 6~ienta,funttresquarta:vllius Pe(os.Agi"a- qllt',eft pifo dip.lidium, quod nos fidlicum vocamus.l.Mediatilbil, .quarta pars eitvnius p,efos no/hi dra.chm~m vocant,quodhbetel:um Pifo lemun- ciam valet vel dipondiunl, vnde conuenientiaponderum noftrat! ~m cum illorum pondenbus appar~t,Nam & 1l0m1l11bus fere convenlUpt, 'nifi quod inlib~ eorum iritegra, Peflvnum cum dimidio, {ex nimirjlm. drachma: noftrares dC:linr,tanto eliiIh minor ipfotum quam noftraHbra " deprehenfa eft. ' Linteum ipfi duabus orgyiS-coniunCl:is remetiuntur? diffeCl:umque MII';"/" ",I."", in medio, T dlam vocant; 0 rgya: vero bim: ifl:a:, vI nam vn~m,cum dua- rum. bus quartis cfhdunr, In rernetiendo autem linteo tam exercirati fune, vt pr;rci1e ftarim & exaCl:e refpondere poilint, ii interrogentur quot or- g,Yas,torvel for vIna: noo.rares conftiruant.Laneum pannum divenden- • res inuicem, in particulas oblongas,fed qua: palm~~nIatirudine non cxcedant, diffecant, vt cingulorum inftar corpus eispra:cingere poilint, itaq ue cum vfum ipfis alium non pra:fter, nullis vel ()rgyiis vel vInis in digendendo panno, opus habcmt. - In numc:rando & fupputand6 exercitati non [unt , cum enim vIrra .J.rilh",etiei 6- denarium afG(mderedebenr) tot v~rba vnius numeri pra:cipiranrer in. n~m"Atom gc:minant,vt feipfos confundant,& hnem l1umeranuli facere cogantur. "'Ali. Videas vera eriamaliquos tamdiu numerando inha:re re, donec quan- -tum numerauc;rinr obIiuifcantur,arque itaad caput redire,& numerum denuo incipc:re cogantur. Cum igitur vItia denarium afcelJ.dere non po iliRt,ea iam apudipfos confuerudo obtinuit,vt denarium alfecurinu. nic:rantes,fubfiftant,depouroqueinmanuumaltera digiro, relamexor- . " dl' antUr,a d d enan'um d enuoaI t erumprogre eli entes,qu-oalrlrc. curo, d1' 9l,- dRi.A t,. numn,... tum alrerum deponunt , hoc~ue tamdiu repetunt, donc:c depoiitis o- mnibus digitis, vtraquC:fllanus in pugIl!um contrahatur,tunc enim cen- reaarium {efe numerum affecuros intelligunt,& propterea eo vel creta vel Garbone inmenfaannotato,caIcuIum pra!cedentem repetunt, do- • neilC adfinemeum tandemperducant,&numerurnquem v01unt, affe- qua.ncur. S~d:YocabuIaquiblis .numeras fuos rxprimere foIent,fub fi. nem libri,Germanici invenies, vbi pq.rafeoIogiam & ditl:iones varias, in hifce regionibus vlitatas annotauimus, adieCl:is fimuI ali is vocabulis ,& medisq,u.ib.us in Chincka,vbi c0mtrrercianuper etiamexerceri cceperunt, atHquid numerantes & fup- pl!trantes vtuntur. • ~E z CAP_ V I. PARS IN D 1.£ CA'P, XIX. DE FORO. itlY-NDINIS Et MiulCA'1'IBK9 IP£ORYII; "jmirllm jil e_l'IIJit .f/IIMi,. tJltr,ts';' '1tu/i pretio \ ibi 'lIt11t11n eXfmtull; ,..,.~, EI <. T os habent & conl!:ittiro'S merc:n:US''lUibl,J~tls venum. exponarur ,q uam alias fieri foler.nec tamen ~nes ciuitates NunJini ~ fopl;- vno & eodem rem pore mer pifcawri bus , & aliis G,milin;r cenus locus aflignatus ell: 1 Vt i- ta cOllfulio vite tur & res qua:libet [UQ convenienti loco facile illveni" anruri ... . . ' . . . , . ~od aute'm vinumilluddePalma attinet, quod aliunde pet ma·· Ie ncmpe advehirur, illud quid em in forum non profcrtur ,fed cum Yimin. ,,,,,,J- plerunque circa ve[p~lXlrn naui!;ulis fliis adueniartt,quo temporc, pera. m.m. Cl:o omni lab ore populus palIimoriofus o'bambulat, lit, vtfacileempto~ res inucl1ianr,Nigritis iIlis tato ardore & delidcrio in Httorc maris illud expeCl:antibus, Vt quod ad vehirur omnibus n6 [ufficiae,& eurba: haud ra- r? exorianrurmaxima: altero :ilterul1lpra:uertenrc; &vafculum ex ma- nibus quali eius vi maximaextorquente. . Moneta vel pecu'nia cerra hem vtuntur;fedemenres aliquid,aurumMon" .. 0- p,- plerunque vendltorious appendulH , ~od fi vero modicum illudGt; ,unu.quAIiI. nee rami Frecii, vt pondusaliquodauri attingae, exigui sauri particll- lis, ~ua~ quadrangulari fOrma faCl:as, [crupulumque vel granum auti v alcnres, Kacralten voc;mt, ve!).di toribus fatisfaci unto Confuetudinem aurem parandi barce particulas liue Kat:rtiUen aL uiiranis habcnt, '0 . lim cnim meris bonorum permurationibus, aliquid ementes vee-· bantur, monera: vfum planc ignoranres, fed cum Lulitani poftmo- dum in Call:eJ1o La VJ!linlt laabitantes, pecunia . qua fruaus & E 3 alimen: V I. PAR SIN D 1 .Jf. alimenta varia redimercnt,clcftltuerenrur, modum parandi ftlIItrt-llI:ar' riculas excogirarunt,ql1ibus pecuniadoco vtcrennir, vnde adh die qui call:ello L"ltIilMpropi~ fulUJii~ particuUsmagts & freq tius in emendo'Vtleete . :vbiclJnquecdam habjeaAt ~ibus vero Lufitanorum commereia prorfus funt ineognlrll, hi ~ rnonetz&particularum iflarum v[um plane edllll1.\a11oranC"Ee cum Batauis qUidem concrahentes, aurum rudealferunt·quma~odum i!. Iud ex terra coJligitur, arrificiumnempe auri & !iquandMilp ~rgandi i. gnorantes. Ab aliis vero aliqujd ementes'[lra:[ertim fi minoris pr:ccii fit quam vt auri valorem affequatur,monera: loco ,ha,ll:ulis vtuDtlUlongi. rudinedigiti ex ferro faCl:is. Ec ha:c qUid ern moneta:raria ell: per vnider. fum Gmfle&liccus vfitata. ' CAP. XX. ~ DE DIEBYS FESTIS ET YAR/]S EORYM SYPERS'TI. ljonibIH, itemqllt de ",!minibIH 6- id'olu e8rum, '1"& .."J Fc riffos 'weant. V A M V r S omnes in vniuer[um per hamc regionem habitan- res, Luliranis exceptis,feri lint, inculti, agrefl:es & barbari. .~ vr !'leq ue Iibros liabeant, Iiterasue inteUigant,neque mo- norinr,con[uetudinesue habeant,laude & memoratu di- Isf.iblbSRf,f,luumtivn, 1 gnas,verumramenef &Ine:ga'n nonpotef I: ,eOSrl ex I1 e bd omo d a: d'I e b us, /lP1;mAnA qu;'. qUibus negotia& opera vocationis peragunt, finitis ,feprimo dicab 0- mni labore quiefcere & ceffare, habentes cum pro [abbatho vel die fe- flo fingulis feprimanis certo & ll:aw. vndc etiam D;o Felijf~ ipfis nomi. narur,q nod idem [onat ac dies dominicus {iue fell:us. Hoc tamen no~ tandum efl:, non ob{cruare e05 prim urn nobi{cum diem, neque Cepri- mum Cllmludxis~{ed rerriuminfeptimana, qui nobis efl:dies Marris. ~am vero hllillS rei callfam habeant, cogno[cere haCtenusnondum liCltit. ' .S anCtum autem omnino & folennem hunc diem habenr,ira vt in eo ~~:b~!:b;/"· rteque pi[caroribus licear pi{carllm exire, Beque agricolis & mlllieribus ~;n', ruflicis quicquam in forum. portare. Rufl:ici Oenopola: vinum hoc die nulIum proferum, aut publice divendum, {ed t:oIleCtum ex arboribus Regi tradum & oiferum,quiiIlud ve{peri inrerau!icos {uos eb~bendum difiribuir. Yerum lioethoc die ab omni labore ceffem, amunen, qui in maritimis habitant ciuiratibus , ac ommerciis Barauorum non abfii. nenr/ed ea cominuames,hoc a:qne vtaliis diebus ad nauesBarauorum advclulIltul'. In medio 'roro rnen{am habent quadratam ,quatuor columnis, qua- .AI,.,. 60s"· rum alritudo e!l: duarum vlnarum, impolitalU. cui us fuperlicies plana. ''"'',pk""n'm"a. bores 11U m1l1a (ua e{fe exiftiment,qua: pi[€cs iplis largiancur,nominan-1H'·0' ~eseas prop,!crea F~tiJJo Dajianam > arrepcum FetijTero tympanum ; ipGs " . graci- 40 VI. - P:kRS -INDI.£ gratipcaturUs pulfar. Tandem ad. vxores in littore maris uerfus,expoftulans ~ntendenscum"'isunlu"U1:,aLIl'''''''u'fi re frumento &- rebus aliis varia col0dluminatis, qu3ii cibum obtulilfent difcedunt. . . ,'Sifortemerc:atorum paganotum de~ctt numerus,& Rex ii~JLUli''''~· S4"~'i,,~,',tnm R-,- vertitaltquid de veCligali Luo decedere, vndeDliIl'£i:DSvjlJ.eI:B:',~tillTal:U ttl II. '\it fupra quoq ue diClum eft, varie exornant, multo ftrami- ne in pila: formam conglobato, annulis item ll:ramineis & aliis rebus a eorporibus ipfQrum fufpenlis, qua:omnia Felij{os voeant & multiscon- ducerc calibus, q uibus infantes alias expoliti fUtlt, arbitrantur. CIYtmonil. ;n Mortuo imer ipfos aliquo, novum ftatini Feti/fom ali quem faciunrf " fun,,;bus 'Vji ,"", orantes cum, vt defunCl:um iftum ad aIrerum murtdum iam proficifcen- tem comitetur,& ab omnibus iniUriis moJell:iisque in itinere rueatur, ~taque convenientibus amicis& cognatis omnibus gallinam primo ma- tl:ant & ad coq uendum pra:parant,pofl:eain angulo a:dium dcfuntl:i c6~ fidenres, omnes quos defunCl:us habuit Fetijfos in medium prolatos, or- dine difporiunt, maxImum quemque medioloco ponenres,& fabis, pi. fifq ue [uniculo ex arborum cortidbus faCl:o, fph". J.' . iam noll:ro perfici non potell:. Fructus porro varios ab arboribus pro- I ' ~enire affirmabant,qu rariadmodum eorum [unraudaciam, neque enirp. quenquam olim pu- tarum fine extremo vit.e periculo fzvienribus procellis, per phteas ire & tempefl:ateconflictari'polfe, itaq:ue frudiofe admodum, exerta ali- qua tempell:are,domi fe[ecominent,idqueeomagis,quod aliquando liJu0~dam tdmpefi:atum peii~I~ afpernanres, periilfe pror[us, & aD ia- bole, Deo vrloq uunrur fuo, ab.os, nUnquam rediilfe,memlOeflnr, Nemo igiturexillisell:,ql1i tempeffates[llffj ccremanlas habenta- lias,quarum ha:c quoquevnaeft,quad pcrnicia(um exifl:imant& repre- '~-'ifenlione.digniUimum, fi quisexpuen$,fputumin rcrram praiigat. fed 'de his at hmIlrbus pralixe hicdilferere infl:iru£i nollri nan ell:. ~muis au rem eiuCmodi inepria: pafiimcon(pi€iumur, & maxima pars luperfl:irioni bus piece e./l: dedira, non tam en omnes eius elfe opi- nianis" dici vere & affirmari pateft, liquidem pall: Lufitanarumaduen- tum, m ulri per quorid,ianam cum eis conuerfationem,non linguam [a.;. §0iU.dCh,i lum, fed& mores meliores di(cereca:perunt, & iam commercia cum jtIim,a nrRelmigpi,an."m" 'B atam's exerccnres,pauI an'm m. eptl.a sl' fl: as 0 d'Idl'l.e , & a dCh n' fl:l' anaram ;;iW/"'ltJ. pieratem accedere incipium, vac~bula.qt1a:da\l) pia & religia~cJADo- ll:ram redolenna,fermom(ua (ubmdemrermlfcentes, pra:rert1~um audiant (a:pe ex Barauis,res elfe iudicras, inuriles; & Deo millime acce- ptas,q uas i pli ram follicire vrgeant,& obftruent. Cum igitur in ea patlim lim femenria, Barauos Dei 61i05 effe, multi iam rGperiunrf:lr, qui veraeffe credunr,qua:cunque de fidei Chrifl:ianz articulis differen res cos audium, ad veFiraris ita agnirionem paularim perueniei1rcs , quamuis anirtlus earum lubricus admodurn {ir, Ik in 0- mnes horas murabilis,in pra:cancepris fciJ.iccr [uperll:iriofis [uis opinio- nibus tam obdu~a[Us & exca:carus quafi, vr in viam meliorem perduci difficulter potlir,prz[errim cum nema eriam fir,quilinguzifl:ius gnarus , , erudire eos in vO!ritare & docere fufficienEer polEr. . .iFJh~t" In" Ca:rerum quod ad.tErhiopes arriner, qui cum Luiiranis in Cafl:ello, gCi ,n"p.t,l,tn..IJ,T,,t,,S,,· . • fc ' La 0f,{ioahabitant, rehgianis Chrilliana: imperitl tlOnfunr, ed egre,glc j.e;, de Deo & rebus diuinis verba facere noverunr, 'tic enim in aliquosfefc incidiffe Bataul1larraQr,qui de natiuirate Chrifl:i; de paffiolle, marte, refurre6l:ione, afcenlione ad ca:los , itemque de Ca:na Domini &aliis rehgial.1is Chril1:ianre capiribus pie& erud.ire IQqui paruerim. 9Ein & vg.us ali quando inuenrus efl:, quilinguam Lufiranicam legere & [cribc- re perfe6l:e poniir, inque S.lireris adeo verfarus fuir,Y[ de religione cum B;arauis conferre, & Ii quando quid..-hotd;.s camrarium,quorum"r ~' ''a Monacho quodam Luurano, cui in cafl:ella LaVUinaco- habirauerar,imburus erar, praferrent,ipfe refurarionem eius ex Euan- gelifl:arum & Apafl:olarum [cripris,[ufciperenandubicarer. Vndevi- dere efl:,ingeniurn quidem ~ non deeffe, quo ad veriraris agnitianem pertingerent, mada haberent ali1:juem aq uo in capitibus pieraris,& re- Iigianis Chrilhana: principiisreGte eruclirentur. Q.!!9 magis. etiam opta,. . _ r -dum, o R lEN TAL I S, 41' dum, vt talia Deus ipGs media Iargiamr, q lin: ad propagationem 'verbi " fui, & falucem ipforum facere & prodeJIe POfIillr. CII. P. X X I I. D E .IE IiI j: I C I [S E T D 0 M [ elL j [ S, 0 P P [ D IS. qUI 6- paguip(ol'llm, qllomodonimimm extr;lIanltlr, t7- Qlt{Zlib/14 plattu ab ;n'tilcmi difttrnantur. ED I FIe I A habent vel tuguria pOtlus, nullius precii, nam & haras alicubi a?Ud nos invenias a:diliciis ipforum lange meliores & prrefiantiores. Cum rabernis ramen milirum excubias III pwpllgnacLilis agcrium comparari aliquo mo~ ,, ' do pollunt. Sripires arborum quamor, ad quamor angulos feu cardi- /F.tliIi" • .,./ nes , ill rerram nonnihil defoHas erigunr, Ilnpofitafq LIe iplis rrabes; ;:::",;::::;'tIP funic ulis ex arborum corriciblls facbs, fortlter alliganr, ferulas polh,a.P:.\)I'tHT. denfo agmine in rerram ab omni parte inferras, aiferibus fiue plancit' rabularul11 Ita confiringunr, vt ne manui quidem rranliru ~ vllus pa- - rear, parietes ira crarieios ex cannis, ferulis cr:l.ribufque implexis fad- cares, qui bus ita concexeis, rerram, ex agro lurei coloris affcr(me,earri- que_affu{a aq lla fubactam, argillx infl:ar , parieri bus, ad pedis dlmidli la- , pm dl' iTem vn d"l que 111 ft ern un t ,qux rerra POIfLl I110 d urn ca I orelro II'S arc- P.",IIh facta, vcllarcres nofl:ros vincere & [uperareduririe polIit.Sed & ex rer- • ra rutfa vel alccriLls cuiufdam coloris; maifam prxp'aratam aliam parie- tibus hifce inrrlnfecus exrrinfccus:r.liil quod dc palma vocant,proferilllt,li'bi iriuicem inftrata probe ,ompin~ A,b.",m. gune, vr aqua: reliftemia, pluuiarrt nullam rran[mitram, Ha:copercula ab vtraq ue a:dificii part~ ~rabibus tran[verlis alligant.ira vt ianua:alicu- ius vel feneftra: iri!ta,r aperiri vel e1evari & remirri rur[us pofIinr , Ca:lo enim exil1ente [creno vt radiis folaribus ingreifus pateat, teCl:um ilIud e1ev~l1t, baGulo cui ir!nitarur, ei [ubfrrato, quod tunc quidem alarum quallduarum lpeciem referr, A c comra ca:lo nubilofo & pluuias colli. gCllCe,re:rum l'erninum, vd, tempeflaturn & pluviarum iniuriis t\.lti ibi dclitefcere poilint. , Pro ingreifuforamen aiiquod quadraturn confrituunt , cui ianu~m lIlnll. . apponuRc crannam ex cannis craribu[g; conrextam. Ha:c non pen{llls eila cardinib~s, vt foras proiiciatur;fed ver[atilis,vt retromeare in parie- te polIit ,claulam vero nullo obice munium,{ed funiculo ad panetem al- ligam.Pauimemum planumadmodum faciunt. & rerra ruff-a illuflram'PA'IIj1ll1nIHm, Vt lapidi bus quali 1tratum appareadn medio autem domus foifam plc.:- rung; efficium,cui vafculum aliq uod vini de palma imponant, cum po~ tando [efe exhilarare eft animus. In a:dificio hoc, aliquot recep;aculaquaG conclauia fadunt, qua- , F 3 J~~ l" 4 6 VI. PARS INDI.IE drangulari forma,inq~orum medio focus confbmirllr Ero coquendo C.n,fAviA. cibo, atque hiCcerecepraculis [eoriim, vno tamen quah [eptouuepa. nete communi circumdati omnes quotquot ad vnam pertinent fami- liam habitant, vxorum enim quzlibet receptaculum peculiare , & vir fimiliter peculi~rem ~uam .m~onemh~bent, ita ~t.ab invicem di[eer- • narifur, q ua'mVIS comunehm 111 vno habnent domlclho. Tandem perfecto iata & abColutozdi6cio, inultumfiraminis parieri-.A.I'i,ud• •d tji· bus extrimre cus af fiu n unt,ea a I' d'..., /let,quilooamaritima iBeolunt,ilIienim plerunque " tenuioris fortun.c {unt,vtpotc interpretes, proxenetx,porritorcs, n:lU- e'.""/IJ,m4rl- ~ . . . b . IIm~ 1"4 f bIt' ta: , pi[e,ltol'C:s, {ctUi & mlnelpla corum qll1 vr es remotlores inha- itlhabmnlu; bitlm. h.mmlb.,. RcO'cs propter fa:torem itl:um ill maritimis locis non habitant,fcd in ciuitltn> b us a 1l iS non Io nge tamcna b'1l l'l Sl'emotls, Arq1'11 1, 11mar'm" mls .Au'·I!'lulIbl. prxtectos fuos hJ.benr ljUi li10 loco cis przfint. Verurn lluidem ctl:vrbes am ari aliquantulull1 rcmoras,longc maritimis elfe maiores, & nullo C,O.ri ...r biil modo neque quo ad a:dlllm pra:tl:antiam, neque quoad populi abun- m.,ilimA,4tIJ d:iOuam, cum his eonferendas,; fed nce porras habent nee mcenia, nce 'u'" Afill. vila qUlbllS advcrlus hotl:cm {Cie rueantur ~efcndant propllgnacu_ la, ita Vt incudioniblls ql1ibufcunqlle patcant, & expugnatu pcrquam facil es apparcanr. CAP, :x X I I L DE C)Y I'TATIBVS iT OPf/DIS YEi BA'TAVI NEGO'TIA" liohfsfo.tl cxercmf,ilJ /pccie,qlldThOM nimirum vocentllf, eft qllO inter- vlllio IIbinvicem Jeparalttdifimt. , V M pl'imum,Batatli,commercia fun in GI/ine£ lirtore iam ex- '. - '. ercenres, ad liuus quod de Granis c.JJ1anigme nomen habet I'enilfent, etG aurum alicubi inuenirene) non ramen pro- pn: rea ab auro ifl:i regidriinomehilnpollere voluerut,quod nOll 111l.H.ll1 eo no n abundare, fed vel inmaiori id precio habere inco- 1.l.s vidcre l1t,C}~lm J nortris a:fl:imlCur, Vlrerius i'gitur progreffi,cum au- Litlltlnllrij.- rum maiori lele !ilb indeaperirer copia, & quolonglUs pcrgerent, coco' ,um",bi in,;' plOfiori ablllldare populos anirnaducrierene, inirium Iittoris auriferi, pilit, promolltorium quod Cabo de 'Tre/pllfJfJd4 vulgo vocant, fecerurir, adRio de Yolla vfque illud exrendcntes. . .. Proinolltdriurri igitur [eu Cabo de 'Tre/plmEl""fub e!euatiohc4_gi'aclu- Cah,rJ. t,,[- um fitum, idnQminis inde accepit, quod triplici [efe aperiens caculni- PUnt/IU. ne, procul in marc excLirrar. Er qUidem iIi hoc prorriontorio Luiitahi Cafl:cllLim quoddam habent, nomirte Aziem, quod inipedimenro efl:, .A";';;'. quo minus B:itaui commercia iaa ib'i exercete poffine, qilarriuis riemo ~tiam fic,q ui cbI1ri'ahere cum Nigritis huiLis loci adrriodufu cupiat, & pi Cl'Iinq; :deo ib'i appella11r, quod Idcu5 fir qui facile cbgnbfc;itut, vt ita potl:modu abrq; h;rliraiionc progredi, & crepro itineri iniifl:etc flomnt. Q0 nque ab hoc promontorio \rer[us orrum miliaribus gallicis abeft emporium primum,A~tltNjgritis diCl:uriJ,Hic primo at;J,choramemitte- Ahtawhi 0- re [alent B'ataui,qubd incolas notunt ferrum adhiodu eJtpetere, exquo ",i.umq''''' ibi anna omnis generis pra:parent.Populus hnius loci vtndedo vi rio efl: oc-"o'gll,.,. cllpatiffimus,qllo l11aximeabundant,quemadmodum &aliis fruCl:ibus, , gallinis item & capris ouibufq;.Tetnpoj-eigitu~ilIo,quo vinuin exarbo- ribus colligirur, Oenbpola: .f.Ethiopes, vlrra & 20. miliaria habitanees, mulris 11alliculis feu fcaphis ibi applicat emprumq; ab incolis vinum,per vniuerfum pofl:ea linus difl:tahnnt,quod quidem virisme!iusconueni. requam mulieribus exi(bmane, propterea quod rion tanta: efl: dulcedi- nis, quanta:alterum illudquodm locis a mari prollenit remotidribus, fed aqua eft magis difu(um &~rataa[ptritatciucundum,contra vetoal. rerum illud am lllieribus propter dulcedinem fuam,magis expetitur. Ab hoc autem b{Jpido miliati vnico ditl:ant, Rio de S, Georgio, Iabbe item & ~a, vbi LuGratli lion li:afteUur:nfolum habere, fed cum locus g:;Q,.",. -, " ;tdmo- ~ / 48 V 1. PAR SIN D I .£ admodum fit fertilis, habirare etiam vifunrur,& ve8:igal [rue niborum a Nigritis pifcatoribus colligere, ~in etiam alimenta hic coenq:re va. ,'-, ria dicuntur. & quotldie mancipiorum auxilio ad caftella alia ,·\:!!r.inn . ':- 11 imirum & tMilutra~~ rerumnecetfariarum for-a:iR illis caftClHis>Centiant. locUntingensinmare fcopu- \. Ius excurrit, qui nanes Batauorum n\'lUas admittit & non ni{i fcaphis minoribus [uperari potel!:. Porro admiliare vnicum progrellis,ingens fetepagus offen, Nigri- ~;~:::::." tis, Agitdki, Lufitanis vero Aldtltde Torto di8:us, Baraui hunc pagum Co· mando vocant,quamuis verlim Comltndo 110n fir,quod in mbntibus litum, aula regia celebrc eft.Ip~utefnl'roptet pronunciationem commodio- rcm hocpominis .e i dedcrunt. . Hie pagus aquilonem verfus,e1eganti virgulto,&-flumine limpidif- , limo, ad continentem tcndente celebris, rtegotiationibus vero apntf~ "fiUS eO:, vnde ctiam abHollandis nunquam pra:ternaulgatur, qui mul- ta ibiexcrcerc co\nmerci:i [oiehr; eumfrequemi habitccur populo,li- cet non v[qu~ adeolocuplete & ~iuite, Nam & ab Anta mercatores, fi nanes in portu fucrnullas ha-beant, & ab Edom, Waj[a, Comando aHisq!lc 10cis,quam pluliimi eo merees necetfarias emprum proncifcuntur. ' . Merees vero qua:abinco!is eius loci potiffimum expctuntur ,cunt ~:;:;:.;u~,~~ orbiculi virrei varii coloris, Tenuioris cnim fortuna; homines iIlis per- '.nt.,. poliendis & diuendendis vi8:um gua:runt,prxrerea vafa cuprea minora, pannus laneus ta:rulei co1oris,& iufta: larituciinis Iineus , cum multi ibi :Jgricola: habitenr,qui eo carere non potfunt. , Non polfuI1r tam~nha: merccs.ingenricopia ibidiucndi,[edlil1- gilatim tahrum & minoti humero dHhabuntur, qua:cau[a en:, quo.d 10cIJs ifte,ad.Dathtfeu d6h:1t,ia proii:eneris & nauris expedienda , pelli- mus omni!lm lit,qtiotquotin Gutl1t£l.ittore reperiuntur, Ingcntienim {a:pe mulrirudine Barauprum naues lirhul afcendente, quilibet parum tanrum emer;e,expetit, pr;eterc;a. aurum quod alferunt raro purum {ed liquefactum &inminores parficulas fufum d~, qUQd fraudc fua non caret I cum orichalcumei affdndere plerunquc foleanr, & quida,m r reperianrur, qui punim brichalcum pro allro obrrudere, Barauis CQ- nenrur,vtita diligenriattettrlohemaximeinhoc loco o,pus lir. cano.ufeu fcaphas pra: d:retis qui in hoc littorc habitant , plurfmas Pifr.tu'Afrto habenr,& pi(catum frequcntillimi omniym in Iaarc egrediuntur,Nam '''1H~n'. IX 7 0 ,vel So. [a:r>c Cano.ufeclJmd.ucunr,& tamlonge.in mareprogredi- untur, vt oculorum,a ciem fereeffu.giant. circa meridiem autern limul omnes cum ingenti',pifcium,multitudinc rcuerruntur, atqueita in la- bore hocadmodumftrenlli &diligcnt.esexiftunt.Fru8:ibus & rebusa- liis ad vira: fufl:entationem perrjnentibus Caris abnndant,ira vtvixalius, in toto Ilttore locus reperiatur , vbi plus fni8:.uum exiguo preciQ emc· re pollis! Maximam aurem fructus alicuius, quem'Ba1Jnana vocant, ha- pent abUiJ.dantiam, vt ita non immerir0 locas hic Batauis forum f1'U- 8:uum dicatur. Vlr~rius paulo progrerti,ad locumqut 'TerraPekinltyoc3,tur,perueni- T"' AP,kinA. unt, ted ibi cemmercia nQi'l eltercentur, propterear quod Lulitani ex caftcIloLaMina,ibi quotidie obucrfanres reperiarurlqui lialiquid mer- GIllID expetallt/aliquos ex; hoc pago . auto infrructos, ad pa~ :Agitltk; ~ ,feu o R I E,N TAL I S.· 49 feu Com.me/g,vnico faltem milia.ri aduerfo Humine hinc dill:antem, mit- cunt,qui quop.velintabHollandi~redi.mant. . . .'; .J_, Ip[umallcem Call:ellum LatMma, dumdlO [altem mihan a mo?o dl'f'~~in ... ao pagoabell:,Ell:que prQPllgnaclllum fomlfimum, RcgcmHllpania:r,- Dominum ag~o[~ens, [ed rub iuri[di6l:ione camen LlIlit.anica, mj)i.ci / .Ms"etiamLu{Itamsnrmacum. Dc-quo qUldem pecuhan nobIs capite agendum eric. Ca:terum confe6l:o adhuc vno miliari, locus [ere alius offert,Cabo Cor- fi vulgo diCl:us.Hoc promontorium Liue Cabp, empo~ium ell:celeberri- CAb. Corj,. mum, vbi Galli ante ha:c tempora commerclaexercuerunt non vulga- ria. Verum propter pericula qua:exvicin'o caO:ello LatMina, ncgoriaro- ribus ibi imminere [olenr, locus me virari crepir, mercator·ibus iam fe- redell:icurus ,Nam. opprelTam ibi circa annum 159 o. Vel9I. Gallorum nauem,Lu{irani piau.£. eUl\!rterunt, plerifque il1terfcCl:is, rdiduo vero c.b. corfo eN' capro & in [enututcm rcda6l:o, prxrcrea e(lam Barauorum aliqui: An.,) mm.,."bu, no 1592. rub Nauclcro Simone Taey Amftclrodamo, in cymbalirtus Ie· AliqUAniliu d" gcmes,mi[ere.per Lufiranorum inlidias opprelfi & trucidati [unto ft"HmJiI. Ar verenuper,cum1600. qui pagu mBotlre,alias tMotlredi6l:uminha- bitanr,belhlm Luliranis inferrent, nalle~ ad di6l:um promonrorium ap- tpellere rurfus & commercia ibi excrccrc cxperul1t , auri ctiam aliquo modo pra:ll:antia inuitar;r,q uod magna copia ex Foetu Abrenbotl, & tMan- -a'inga, llec non exalils ~iuitatibus, ad 200. miliaria am ari remotis, eo tran[porratur• .' Mercatorcs quidem pagani magno nutnero ibi non conHuunt, [ed 'Jnulrum auri afferenrcs, Copio[as merces coemunr, pr;r[errim aurem .lioceum & va[a ;rllea mediocris capacicacis. Locus alioqui rub imperio .Regis de Foetu eft qui ibi ceJonill.m eriam [uum habec, pagus vero cgre- gieeleuams eO: & ingenti [copulo prxmunims, cui B.u6l:us maris ta~to allidunrur4m peru,vr [onumeorum proculaudire polfis. Populus malus eO:, idque proprer alfiduam Cllm Luiirs.nis familiari- 1:~cem &cQnuerfationem,qu;rinde €xcitir, quodanre h;rc cemporao- mnes fere,ci rca caitellum de c.:Mina habitarunt.Forum eximium habent & fpacio[um,i ta vt omnes maririmas ciuitates all as ,amplirudine [ua fa- . die [uperet. . Porro ad miliarevnkumii progrelfusadhuc nat, ad pra:cipuum to- tius Iirroris Emporium,tMourre peruenimr.Hic locus primusfllit,qui aM,um,mp ..i . Luuranis fecedens,ad~r[us sos qui in ca·fteHo Ld tMina [unt, arma ceo um PWipUN'''. pit. Incola: vero eriam eius,primi fuerunt, qui fauore & bencuolentia Ratauos compl€xi, familiaritarem cum eis eoc nauiblls nimirum [uis, i. .. .terram inuitatis, contraxerunt.~ar:hobrem eriam Lulitani, cum hoc animaduetcilfeot, noCl:u aliquando ex caltello LaUJ;Lin4 proruemes, 0- miles corum Ca~otU & [caphas dilfe6l:as v''.lO:arum. , Verum qUidem elt.8a~auum eosaliquandoaliquem imerfecilfc,{ed id propria ipGus culpa faC!;um eft, qui petlllantia [ua ad iracundlam eos commt;fUerar. Accidit eh"im Anne 1598. pridie calendarum Maii, Vt Batauorum aliqui in cerram de[cendetint ramos aliquoc virides alla- tum,quibus pro morC:! naue.m [uam exornarem,clim autem arbores cx- clerec;epilfenr,-aderant ll:acim incolarum ali qui hoc lp[um prohibenres, quod eiu[fi1oai elf&Marbotes, €luas ipli inter Fetijfos [tu numina [ua ha- bent & col,et,[ed I1011andi frrenuc in e!tdendo petgemes;1udibrio eos - . , ~,_ , G habere ./ , 5° habere clfpetunt; cl1m i§itul:a.b~~~I:uD~jipc~~tiltc:re ~alldemad \ " '. _auos nr,,,~.,,,."".,... atficeretur,qui cum ipfum comprehendere& fumpr:um [ecum.& in terram irerum abduCl:um pore ill quaruor partes dilfc:cto & ill cibum Poftca cum Haraui rurCus in rerram,defcendilfenr , qui infug.a juterfectus fuerat,ab incolis Cepultum,capUtVerob~. .t ;cidz cuI eo iorenum, Cupra fepulchrum fufpenCum elfe, Qgod quidcm non leue- eeat beneuola: eorum erga Batauos volunratis argunientum-, vt quod ca:pram amicitiani omnibus modis fartam & tdl:am efi"e cu- • I perent. , , " --... " Locus hiccremirerium Batauoruin vulgo appellatur, quod multico- . ~.,e:.. u- ru, m vita in itinere defuncti, ihi terrz mandenrur.pra:cipuum autero ed: todus Iirrorisempo[lum,vbi plurima::nauesappc:llunr,&phirimacom_ mercia fiunt, ~in imo li q uz alibi negotiationes fuas exercuerunr, ibi !emperprius quamdomum rc:uenanrurappellunt,vt aqualignisque& rebus alils, qui bus adhuc indigent fibi proCpiciant, curCu poftmodum Cuo verCus promonroriumquod Cabo Lopo Gonftlvt'svocantdlre6l:o. Pagus ipfe e1euatus non nihil eft, fed informistamen &Cordidus, ~ec fOFum habet negoriationibus Caris aptum , quamuis & copiofum de palma vinum & fruaus aliI ad Cuftentationem vita:: perrinenres, Catis ~ulriibi vendanrur.Dominumagnof~itRegem daSabou, qui telonium ibi [uum habet. , Mereatores pagani ex Cant), & aliis am ari remotiorib.Alocis, zna. ~na frequentia ibi eong,regantur, magnam vim auri rudis, quemadma- dum illud ex terra eruunt,lecu!D afferentes, & multas merces. Cubinde c:mentes. Ante ha:c tempo raj locus quidem cdebris non fuit,cum rari eum frequenrarent mereatores pagani, Verii nauibusBarauorum Cubin- de ibi applieani:ibus inuirati runt paula-cim ex pagis,vrfrequenriores in.- dies advenerim, & locumiam negotiationib>us Cuis ceJeberrimum red. diderint. Ca:terunl Iniiiari vno adhuc: corifc&o ; kcus quidam occurrict roJ4rftilb quem InfolJtin "(Jeanr, Ciuiras veto KIJrmentin duobus inde miliaribus HU_;". .beft,qua:anrehllCtemPOra ;mcgotiarionibus cdeberrima. imo prz- cipuum totius littoris emporium fuir, iam vero non magni a:fl:imatur, Pagus ipf.: Caris eleuarus eft & in exee![o politus procera In fori medio arbore infignis, oeea[um. verCus, ,monriculos quinque, ortum vero ve~(us, monrem 0Vlango haber. Lulirani & Galli olim magna ex pane portum [uum hie habuerunr,quemadmodum eriani a Batauis frequen- H:r requilituseft,fed cumaurumadulteranres incola:Jzpenumero de- prehenderenrur,nauespoffmodum alibiappulerunr,hoc loco pror[us relicto, ira VE incola: ipliiam,coganruradt.M'ou"t'(:iuirOltem Batauorum naues coueriire , fi merees aliqua5,iaprimis vero orbiculos virreos erne- ee deliderent, Regem autem d,e Fotlin Dominum agnoCcunt. , M ••g .. ~atuor ab hoc loco miliaribus,Mllngo,moRs admodii exc~l[usabeft, - ""--' vbi o R lEN TAL I S. 51 vbi iEthiopes Diabolo ipu facri/icia offerunr ,fedibi negotiationes n ul- Ia: exercentur, qUa: ad locum alium vno adhuc tnlliari abhoc monte / diltanrem reielta: Gmt, qui B;.~b.ipus vocatur.Pafeua enim ibi haben. BiA·~.~.\~ ) I turoptima,& proptercamulus mcola:peconbusabundanr, qUalctiam Y f macyno numero vendere folenr,ncf$0tiationes pervniuerfuIFI lictus pe- r~ eor~bus fuisexercenresditiffimas.Sed&multi paganorum mulieres & / puellas emptum hue proficifcuntur,quibus pro mancipiis & famulis v- tantur.Cum mulieres ibi reperianrur reliquas fere omnes prudentia & ingenio fuperanres. Virihuius loci, agricultura: funt fiudlOGlfimi, vi- ltum ubi ex frumentis, oleo palmarum, & pecorum cura ddJgcntiori, ,omparantes. ConfeCl:isadhuctribus miliaribus ad locum alium quem Berqflvo- B"fH. cant, peruenitur, pagus efi In montis vertice fitus, vbi Galli plerunq ue commercia fu" exercere confueuerant. Arqui in commemoratisha- Cl:enus ciultaribuS communi & eadem lingua omnes vrunrur,hicautem lingua mutari aliquomodo incipit, incohs ~Iiter quam hactenu5 vfita: ,::~g• •m u'''' tum fuit 10quenribus.P~udem aurem hlc & tngenw{us admodum repe- r iturpopulus,qui non aurum folum fundere, {ed & wrques & monilia. annulolque & alia id genus affabre £'lcere norune. . Sed & potum libi parare polf~.lnt,cereUl{ia: nofl:ra: tenuioti non abu. ·milem.quem Pitouw vocant,GalIinct ibi maiori (cperiumur copia,quam :alibi , & longe eClam minoris veneunr, Auil;>us etiam abundant, quas • ParoqfllttU vocant. Incolz aB atauis ferrnm emum magna copia,Eius e- }lim traceandi peritiffimi funt, & anna omnis generis parare e1egantct no rune. Cum autem naues vel raro vel nunquam hodie ibi appellant, feeundo flumine ./.fckram,quaruor milia,ribus a,b hoclo(o dlfidntem,pe. A,k,,,. tnnt, vr qUibus opus habene,ibi coemane. Tcrraefl: humlhs &dcprelfa, fra6l:a arbore inGgnis ,qUal dilfeCl;) Batibull fpeclemin Iirrore reprxfen- tans , pro Fetijfo, feu numine ab ipfis ~abetur. Lulirani cafl:ellum olim in AckYd habuerunr,fcd cum Nigritis admci. dum molefl:i, ingentem ryrannidem &crudelitatem exercerent con· [pirantes adverfus cos incolx,Cafl:ellum expugnarunt ,dirutuq; fubuer- rerunt,Lufitanis parrim trucidaris,parrim infugam vcrfis, & tcrritorio [uo eieCtis. Populus ell: ingenioCus & callidus, reiqudam liaris Cuo modo admi- -nifl:randa: peririilimus, CanM1 fiu.e fcaphas qUibus in mati vtanrur non mulras qUidem Ced magRas tamen & amplas habent, Reperias enim quafdam .peduml5.longas, laias vera pedum 5' &rnum altas, Ita vr vel · ~o . perfonarlim capaces fint.Rata cumBatauis contrahune,cerros S:nJm m feptimaJiadleshabenr, qUlbus ad naues Barauorum profielfcancur, veniunr autem multo tnfl:ruCti auro,afferenreslll ud, proue ex terra cru- tum efl:, Merces qUibus delectantur funt pannus laneus rubri inprimis coloris, va(a item a:nea omnis generis, & gaufapa hi(panica alSi colo- ris villoLa. ponderahabentillorurnquiin Ut[ollrre habitantponderibus paulo minora, efl:que difcrepanria, dimidii fere Pefo in Bmd4. Feris admodum abundant, fie enim & ceruos,& lepores,aprofque & feras alias ibiinvenias, fruCtuum vero pralter IrJgnamos & genus aliq uod piforum,fere nihil. Raro autem Hollandi nauibus ptimarils ibi appel- Inm; propter fluCl:uum vehementiam,itaquefeaphas (uas eo ex t.Mourre J . & eabo Cop;~miliaria lll.fere mercibus onufias abkgam, quod illis flu,t • '" • , G ~ aUi '/ ' . p. V I. PARS INDUE -aus fuperencur faeilius, & commeatu eciam inll:ruantiIr commodiul, cum in afcendendo , contra fiumitiis decurfum fieri m:ceffe cR:, tees f.epe & q uaruor l<:t"l111aU"'~~~llll,;ll"1J". Vnico infra difrus,eiuirasnem- pe egregia, muro alunt m:lgna copia, commercia-auremexercere vo afccndunt. Itinere porro duorutil miliarium peruetiitul' ad locum quem Nent.' chinw .. 'Vocant,Ab hoc Temina miliari vno, & iude Chinl:4 fimilitc;rvno diftant. quorum locus poll:erior nuper anna 160 o. Hollahdls primum ihno- tIlit, & iam a:q ue vt pra:cedetia omnia ipforum negotiafionibus & com- merciis inferuit. Delectantur aute huius loci ineola: Linteo porillimllm, menfurifque &pond¢ribus ii(dem eumillis quiin Arkr4 habitant,quo Be ipli antea aliquidemere volentes proficift:ebaniur,vCuhtur. - Linguam habenc ab illis qui in Aclcra habitant diuer/am,ita, vt quam· uis non longo ab inuicem interuallo dill:enr,vnus t'~men alrerumintel. Jigere non pollit. . Abundant admodum malisarifeis pulcherrimis, & pifces iriterdum [a!is Gopiofos, vaJils hamis & inll:rumentis capiunt. Raias non raro in~ llAu ingmttlo uenerunt 15. pede~longas, Jat;ls veto pedeS2.o. Ciuitatem habentnofl deformt:m longius a.Jiqiiunt, ap arte victrice po£l;modum cocti in cibum alfumuntur. , _ Non femperautemaperro Mane decernunr,fedper infidias e:tiam interdum oomiciliaholhum exurunt, & ciuitates eorumfubuertunt, l"fidi.. lUis in exilium fug-atis & eiectis. ~iq~nim cum aliquando bellum eifel inter illos qui in Agitaki vel Aidea de 'Torto,& alios qui in [abbe & Cama,ha- bitarit,qua: oppidain parte oriemali fluminis S.Georgij uta erant, acci- , dit,vt qui in 4gitaKi habita[lt,noctu venirent, &; accenlis hofl:ium fup- rum ciuitatibus,labbe nempe & Cama,incolas coger,em; relictis omnibus fuisfacultatibus, fuga libi profpicere, qui nauiculas fuas ingreffi traie- tto lbtimflumine in territorium ciuit'l-tis Ant£ venerul1t, vbi ap erfe. ~lJtionibus holl:ium fuorum turi, [uguriola poll:modum in parte flumi~ nis S. Georgy, ocddemali extruere czperunt, im perio Regis ab Anla {efe fubmittemes, cuius patrocinio eriamnum hodie fruumur , in parte: nempe nominatifluminis occidentali habitantes, & iam ab incudioni- bus holl:ium in Agitaki liberi . ,_ _ . , . a' Finito bello &lite compofi~a, fit interdum vt pacem Reges conll:i- !;':;fi;m::::,t uanr,& medtanteiuramento alter alteri promittat,quod ab armis abC- , tinere, & nihil impofretum noui moliri inuicem velint, pro confirma- _r ione autem hUius patti, cum pulIis verbis fidem habeant, alter aired _v irum aliquetn tanquam oblide!n pacis tradit, queln ex pra:cipuisno- objidlS. bilibus RegiS elfeneceife e.ll:, offerendus autemRegi pingiturprimum vario colore j & mirum in modum exornarur, deinde humeris fatel- litis cuiufdam regii inlidens, -ad Regem tranfmittit~r, aq uo honarifi- :ce non folum excipitur j fed & honell:e habemr, qu,amuis ei non per omnia fidem habeant ; fed atrente gre/fus & facta eius Q!llnia ~b- {eruent. - . _ Anno IS 7 o. temporibus nimirum Seball:iani Regis Lufitania:, bel- lum fuitLulitanis in Call:ello Lat.MiI'Ja habitantibLLs, cumincolis ciui- tatumComltndo&Foetu,v~iLulitanorumquidemingensmultitudocon­ ueniens, non incolas folum ciuitatibus fuis eieceruntJed & oppidaipfa " , igne deformara penitusvafl:arum,At vero iEthiop n fylua quadam ~;f:,":.:;.:" con~regari,reuerremes Lullta~os expecta~unt''lui ad Call:ell u~ fuum "pi."ji. confecto bello redlre volentes,mlidlarum 19nan,m manus 1EthlOpum Jnciderunt,a quibus rantaaccepere clad!!m, vt vltra30o.rrucidari pede- rint, de qui bus 50. adhuc capita nuper cui dam Batauorum monfirar,a funt, q uibus fepulchrum Regis illius,qui in pugna occubuerat, vndique cina-um erat,lingularis ornatus gratia, & in recordationem facti huius, iilentio non pra:tereundi, Tantam enim tum .iEthiopes aduerfu,s Luft- ran os de Call:ello La t.MiI'J4 obtinuerant victoriam, vt expugnato callel- 10; rdiduum inde eiicere & exturbarefacile potuiifent,abfquetortnen- - tis non fit,quippe quada colla [u{pen- fUln gellare polfunt. " Hallas & mi!Iilia variis modis pr:rparat,pleraq; autem ex ferro [olido, H4jI. 6- miJi· ita vt parum tantum ligni in medio inter[eratur, ferrum aurem quod y_ lilf. trinqJ Iignaaffigitur,:.equalis elfe pondllris necelfe efl:, 111': vna parte pral- ponderare,in mittendo a.{copo aberrent.Egregiam aute armorum [1010- rum ratione habere c6[ueueru11t,{emper n.{ex vel {epte mifIilia eiu{mo __ di in.a:dibus [uis hUrrii iuxta CLypeu ap ariete [u[pen[um, defixahabent. '"' • Clypeos ....v ,6 VI. -PARS INDlJE - Clypeos cnim ex eorcicibus arborum in tabulz alicuius fluadratz formam ,longitudine vt plurimum 6.pedum ,latitudine vero quaruof') eonrexunt, & nonnihil excuruaros vel cleuaros in medio crucis fOrL mam refercnre, ~CW:ringunt , anfa'- qua to- neantur ab Inl'~"lI"pal!yo; SClmLur:n bouis infl:erni, & vmbo- nem eius partern, Iaminaprzmuniri eurant, mulrum enim Clypei$ eonfidul'lt,&fefe illisabomlliimperu&externa iniuria bene tmos & reaos c{[e fl:atuunt. Arc,,;6o fAgit. _ Arcus ex lento firmilIirnoque ligno faciunt, neruoscis prztendel'l- ,.. tes,cx eonicibus arborum conlhuaos, fagittas limiliterexlignolentCi> &_tenui eIRciunt, alas ex erinibus caninis mirabilitercontcxtas,adme- -diam vfque pattern eis apt~ntes,& mucrone ferreo nonnihi.! incuruaro cas munientes. Ca:terumlicetin bellum profeauri fOlgirras hafce herba: cuiufdarn liquore admodum venenaro inficiant, infeais ramen extra bellum vtiipfis nonlieet,nili prenam ineurrere,&mulaam numerare grauiffimam velint,pharetras autem pro eonferuandis hifee fagittis ex pelll bus eaprinis faaas, ae ollo fufpendunt. - - - Tympan_a ex arborequadba m exeauatafaciunt, pellibus eaprinisei TY"'fr,,"um mRIIIS. _ inftratis, hae enim Ii induratae, aeulo pereutianrur,fonum tympanorum praebenr, pJ.ewmque autem haec tympani prae foribui aulae regiae, vel domus quam praefeCtus Regi~ il'lhabitat, iacere, & vel ~o. pedum lcmgt- tudinem habere cernuntur, raro autem & non nili feftum ali quod Re- TympAnummi: ge eelebranre,pulfanrur.Sed &minorahabent eodem modo -uoma- ""'. ' loraha:e parara;quae ac ollo fufpenfa,per plateas incedentes pu allt,fe~ ~nemini tamen przterq uam nobil-ibus vfus eorum eonce{[us eft. ComuJl & ti~ - Sed & cornua habentliue tibias exebore faaas,Has variis1inG:amen- hi.. -tis &fei/furis eonciecorant,fCi>rarnine ali quo quadrangulari forma, in- - [medio eonftituro,quod ori fifrulantes admouent, Atque hifGe qUidem tibiis [oli tantum Reges & ipferum praefecti vtuntur. CAl'. XXV. DE ELECTIONE ET AYLIS RECrM, ITEM'!p'YE !2..!:lS - honor ipfts exhibeatur,& qui" abem ipftrum il1de lucri ac- eed"t flue jJer411dum. E G E 5 ~x co1mmuni populo, voris pro~eerum e1iguntur,Nul- 1a tzqim ibi ha:redi~ria regna funt,vt Rcgibus defunais ,ad proximos agnaros vel filios, ca deuoluerentur, fed vne- de-- funaGl alius ftatim ex populo eligirur ,q ui aula: regia·ti1·eum omni fupclleaile quali haereditario iure ad [c deuol utamoecupat• . .. -Sed de reditibus [uis annuis mulros eum boues & vina rcdimere,-& fubditos fuos liberalirer [ubinde habere oporrct,dummodo fauotem i .hbalitlU i: populi tetinerevelk, _L iberalern cnimipliRegemexpetillit &fauore Rege,,'1u;,;~ profeqd\mtur,Gontra vero tenacem & parcuin liueauarum,quiremfa~ t~,. -cere & mul rum auri accumulare eogita~ odio habent, &: omnibus mo· dis ei inGdianrur, non quiefc;;entes, doneccaufam ali quam arripianr, quaiplumdeponant &'regno eiiciant, eligentcs peftmodo aliumqui voto &cupidi~atibusip[orum[atisfaciat. · - _ : -, '\ . - Sic ,,: ( o RIB N TAL I S. 5'7, Sic enim nuperRegicuidam de$.6oN accidit,AlfumptusillccrateX ,~, ~ Pago lnl'antin,quem patriam[uam agno[cebat,parce autem & [ordide Do,,: .1'1' ,J, ( viuebat~,' auariUa! ft u d ens & t h el"a urum fIib 'I co III' gere experens, ~am- "t'O.mPI.Ixr A• h•r "n. . , uis enim tribllci nomil:e non parum quotannis acquireret,conlliuiis ta- Ius, (". ' men parllM vellllhtlimpendens, raro [ubdltorum ahquem Illultabat, ' J comeffariones vero & compotationes nullasfere aut ['ltis ieiunas & fri- /' gidas inll:ituebat,alieoans ita a[ ere & auertens fubditorum animos, qui cum omnes ipli hoc nomineelfent illfenfi, faCl:o aliquando in aulam elUS imperu , omnibu~ eum bonis exutum j exautotatumque & regia fede deturbatum, ad pagum [uum Infontin curn ignominia remife- runt. j , ' ~icunque igitur accepturti [ele llwdids teddere, & fauorem etiam , populi fui conferuare expetit, is auaririam "irare prorfus & fordes cogi- wr, quo enim [umptus maiores facit, qu.o fefe magnilicentins gcrit, & pluresad cznam fubil1de inuirar, eo [ubditis fuis Rex grarlor & acce- pUOt habewr, Communis igiwr iam apudeos confuetudo inualuir, Vt " l.m gu IIS an'nld qua n Ulrl' b uS,quan d 0 quz fl: ores & pu bl'l Cam' ad r el onI'U m C'Ao.n .".". ,.. 1 fedctes, rationerh de accepto tributo & mulCl:is vatiis colleCl:is,pro mo_ xe reddiderunt , Conuiuium aliquod apparenr,irrtpehdentes,ei vel pa- rum vel mulcum, pro ratione nempe ami pcr quadrarttcmifl:um anni, colJeCl:i & adhoc conuiuiutri tMoriani fiue nob!les aulici ,cum confilia- riis Regis omnibus invifantui. Tunc aure tri mulras pecudes, & vini quantum pervniuerfum fuum regnum acquirefe potefl:, Rex coemi, & il'lter populum diftribui iubet,mirum eos in modum exhilarans, & gau- dio tanto perful1dens , Vt piaflere,exultare, & tantum non bacchari in yoluptate videantut. PeraCl:o hoc folerttli conuiuio, capita boum maCl:atorum , colore va- Capit. houm rio illuftrata, & triultis Fettji'io exornata, in habitauol1em Regis ordine rtpofitll. collocantur, vt tabularum piCl:arum vicem expleanr, exiftlmames ad commendationem Regis ea non parum facere, cum ex repoGm illis capiubus colJiger~ peregrini polIinr, Regem eum benelicum & libe- plem elfe,quod quidem non in milllmalaudis parte ponel1dum arbi- tranrur. ' Sed &aliudfell:umReges admodum folenne habent, diem nempe F./lumR.'gg anniuer(arium coronationis fua:, quem ipfi diem FCfijfoS fui vocam, Et Ifnmu"JArium. rune qUidem non przfeCl:os ranrum fuos, fed & Rege5 vicinos, & l1obi- les aulicoscum vni uer[o (cnatu ,ad prandium inUltal1t, nullis omnil1o [umptibus parcentes,Qtgnetiam preces fuas eo die Rex quilibet perfi .... cit,& facrificia anniuerfaria Fetij{ofuo,quem arborem habetin cinitate [ua altilIimam,offerr.Hunc alltem diem [urn rna cum Ia:titia transigunt, Ftliffo R'gu. , pulfames tympana,ducenres Choreas &nihil quodad hilaritatem per. tinet, inrermittenres, Inprimis vero mulieres Iztitia tunC exultare,fal- I,are &tripudiare videnrur. Qtglibet auremRex fefrum eiurmodi [0- fenne & anniuerfarium celebrat, ftudens ne cum aleero concurrat aut alteticuidamRegdit impedimenro,idque propterea Vt cOl1uenirere- eri us & alter al terum inulfere commodius polIint, circulum q uali tem- pore xfl:iuo abfoluentes . Diebus fefl:is, quos iingulis feptimanis Cerros & conll:itutos inLtar Sabbathorum habent,Rex omne vinum quod eo die exarboribus col~ s4b~"thum. iefrum ad ~Iamfuam deferrur,coemir,<;cenamqueinlhuens & omnes " H fuu rel1lulltiores omnes aula ¢culiare dlftribuens, vt re6bu5 fibi f'acere' poffiOl:, omnem enim hanorem & frant, & qu:diber notl:es diesque id vnum re, & prxahis fefcinlinuare polIit. {uum & abaliis feparamm peculium thefaurum {uos fecum retinere, deque vitl:u & alllitl:u cis profpicere tOgjtut; fed qure pra: ca:teris in gratiaapud Regem eft, defetl:um omnino nul- lum fentit. Vxon:s ifrredomo egrelfre, humetis alicuius inulieriS quam pro SnperfJ.vvx(J- IVp mancipio habenr,innituntur, iimiliter & Regum hberi perferuosin ' KIn lJ:e- unt~tm..»p/~ humeris geftanrur, Rex autemipfemet raroexaula fuaproccdit,fem:. per cnim domi fc:fe c0nrinct,nifi quod UIterdum,ad p(;rram velianu.. am aula:fua: confIder, qu(;d ramen etiam perraro accidit. Satellites re- gii aulam ifl:am die & rioC!:e;:cuftodiunt,lemperartnatiincedentes,exire alllcem forre' volenrem Regem magna ftipante c3terua comitantur; Boris matUfinis & vefperrinis,tibiis femper ex cbore fatl:iS inhonorem Regi~ canir~r,canr?ribusvocem fuam egregie moderari valentibus, vt {oUU1l1oon lnconclllnuffiprxbeant. Lot""" lb. Egrelfum ex cubiti Regem, vxores prxll:olanrur, vt aqua frigida ablutum probe corpus eius oleo inunganr, vilde fplendefcat quafi-& _ torurri niridum reddatur. Hoc facto' db'i paululum tapit,pofim0durh in {ella quadam refidens, rnufcarium atriplt , ex Equi vel Elephantis , ca,uda: fafrum',quo muftas & culid:sabigat. Moteautem ibi vfitatb,v3- O,,.,,tHJ R. ti'c orila.rus confpicirut, Barba enim eius molds cotalliis boriis, & re- g""', bus alii's im p'licata dl: & iriterrexta, AtmiIlas brachiis cirCUlndaras ha- bet ex puro auro, mulris orbiculis virreis varii coloris dill:inCl:as. Eiu[. clem eria'm g~rleris torques & murenulas' aureas a colIo [ufpenfas ha- bens.Sic aurem ornatus tdtum diem tonfabulando rerlt, deficienribus ei nunquam aulicis quibus cum tempus fallat. Vi.·do'ji"Atri Irirer aulitos alirem Regis, pra:cipuiim1ocum habet,qui Yiatltwiplis m'Wft"· dicituf" quod riorhen aLufitanis rriutuarum ipfis deriorar fecundum qua{i!J. Rege, qui ~ftotis officiofungitur & thefauro regio pra:eft, accipiens & expendc:ns ilide quantum opus ell:, orimia eriil? gubernar. & prciprercactiah'l proximus qua{i aR ege vc!in auii Magill:er annillas 5/. tor'q ues auteas regio orna:tu multo preciofiores gell:ar. . Filii Regum ad laborem zque vr alii alfue/iun~, labore etlim fuo li- Regel fi!ij' foil bl aIiquic1 acquiiant &:: corn parent necelfe ell: ni velintin extrema pau- mlnll~,gju~ perrare&inopia vitam degere, R.excni!flnihil quicquam iplis largid tor. audcr,mctu nimirunl populi,quiid no permirrerer mt.llris de caufis,im- prim is vero,q u~d hoc modonobiles fpe fuccetfIonis frull:rarentur,& de foleltnibus eria coriuiuiis luu/rum decederet.Q.!!.a: etiam caufacft,quod " Regcs ORIENTALIS. 59 keges libcris fuis.admatrimonium tranfeuntibus nihil amplius pritare , & rem [uam familiarem abCq ue perrurbatione adn-.iriill:rare pofsinc, Viri igicur fuos arnicos, qUibus cum coouerfandum ipGs efr,mulieresvero itidctn [uas vlcinas & alias [a" lurant. . . CauG autem cur cOll ilinguinei edatn ctim dallinato aliquo,quitol- . . . . , vendo non efr,loco cederc foleanc,ha:c ell: vtitaab incurllombus & mo - C";~::;n::lu,, letl:lIS Regis wri elU! polIin:c,qui alias crebracollipellatione ipfis non pa- " ,mnRtD J.fIom rum ncgotii facetrere folet, donec p.ro damnato filo tonfanguineo pe- 'limA". cuniam tandem expo'nanc & rltg! hoc nomine fatisfadant-Ne igitur de. trimenrumaliquod ex ddi&o aflinis &amiti [ui capiant, & perI1itiem fibi aliquarn arrcah:'ll1t, excedece porius ciuirare,& [olum verrcre,quam cum iactura rerum [uarum domi manere experunc, pra:fertim cum im~ penfam fibi it Cuo afline,in folidum rell:icucum in fpetace vix polTinc. Pcena vel mu-lchfurti,funnces Bend£[eu[elibraauci puri, Non enilnp. ." "r."i. propter furtum capitali afficiul1tur fuppliciq, & hzc eriam pamanon ~ olUni 64 VI. PARS INDI£ ·. ... omni furto difraefr,fedtantumfurto interno & domelticoquafi, eu.." alreralreri in {uanationealJquid furripiat& quferat, fiquis autem Ba- tauis aliq uid ereptum lit in hoc ~d.!;m furtu.m t~mo eft qui animad- venat. _ Si quis aurum aclulteldl''l.~Iitl~4lJl!fiitaiiri'iiii!H~ 'bono obt'rudere volens, ad ~:;;::~iA Regem def~ratu;,adultett~tor ilIe prenam In.currie, & prena jIb pro ra- tione delictI ex:uperatur ,Ita vt Imerdum eClam ad perpetuam {eruiru. tern hoc nomine _c ondemn~nrur. Ira igitur delifr~s fi~)s , lingula: etiam prena: {une Impolira:, & mulch: ha: omnes liko Regis ap"hean- tur, ne Ipliquiddeeedat,& vrfemperhabeat, vnde comtfuiainll:irn- ere, potatiombus mdlligere &-eutteulam cum auhcis {UIS curare lau. tius pellir. ~d {j quis vero deliCl:um eiu{modi cGmmililfet,quod non nifi capi. -PIZ" eapilRlu tali pcenaexriari pollir,abfq; incareeraticihe diuturniori,ad mone con· 'i.O ftl wi.. demnarus fpiculatori vel earn.Hici commendarur, Is obligatis oculis , & manibus in rergum reuincbs,incamptinl cum extra vrbem dedueit,ibi. que demilfo nonihil capite,in genua procidentem, (agma vel hafra mit: fili transfigit, vr [emianimis in terrart! proruat , quo til6l:o, caput [eeuri rdeear,N on enim ex,fhm-ant verealiquem mortuum & vlra defun6l:u·m elfe, ndi abfeIifo :l eeruiclbus capi,tc , cor(· us in qL1aruor partes diffe- 6l:um, auibus & volarilibus cz li in elbum proiiciarur.Pera6l:o fuppliel o, . eon[anguincl & amici eius, eUlu deploraturi conueniunt, Er viri qui- l.Amml.'"n" dem m-f'e rrum m- II am capu-r.tarn d -.b 4ltqUtm ca 0 1U eoquunt, d onee offa cute & car. <.. pi't< (Wli,i. nibus nudara appareant, tuhe enim & iufculo & earnibus deuoratis era- ajf,/Jum. mum Illud cum FettJ} [uo honorifiee reponunr. Mulieres vero lachry- mlS & eiulationibus indulgentes, in q ucrulas f;epe 'loees erumpunr, & miferiam infeliciratemque defun6l:i lamentanrur. Comiresquidemi- tineris, qui {petl:arum [upplicium, poras egrediantur, damnarus nou. ........... h"Jber , Ar vero pera6l:o fuppltcio, ingens denCo/ere agmine mulritudG offerr,quoe vieem & mi[eriam elUS doleat.atque deplorer. CAl'. X X V I II. DE FYRT!S IPSORPM, .f2.!:: AM CAYTE N,IMIR YM fura ri, rj- furta fua occultare pojril1t. N [urando tam (unt exercitati l \,tnull~m [ub [ole populum t lfe purem, cui hac mrequicquam eoneedant,E!1 qUldem fu rto grauis prena impolira, ita vt alrer alteri q uicquam fu- rari non audeat,ni pernam velir incurrerc grauillimam,Er fi 'Futtum p,ohl. forte funum aliquod in ciuirate commilfum fit,ror pallim exeerariones . bi'u",. & derell:ationes eius audinnrur, vr nihIl [upra, Verum accidir tamen a· - liquando,max~me ramen no6l:urno rem pore vtfurro aliqUld alrerieri- piarur. ltaque I:texad pr;ecauendum hoemalum, cum animaducrcit, q uerel::ts hoc nomme in populo eKe quod aliq ui,pofrhabiro Regis mi~ daro, manus (uas furto eontammarinr, [ummo diluculo per pra:eonem i rn plareis r roclaman iubet,v-r:l furto rub ea~' iris prena abll:ineanr, vtira r eno uaro & in memoriam ipGs reuocaro rur(us mandaro [uo,iull:amha,. bedt cau Gm in fu res animaduerrendi,&nemo furtinomine ~ceufatus, ig1l0ral~Uam pra: rendere poflir. '-" Q!!.em. o .R lEN TAL I S. '1 QE.cmadmodum autem turpc exill:imantalicui exfuis, furta ali- ... quid eriperc , lic contra honell:um & laudabile PUUIlt Batauis aliqu~d :. .. t~~"l AluINb',,J futari,Eos cttfm pm d entes, m. gem.o lOr s, agl'I es & a d rem liu am Jur." '4udA ,. attcmilli'l,pulAnl. mos e!fe fratl1ullt,ideoq ue cxilhmanr artis cITe eos fallere,& qui ali quid iplis poffirfubtrahcre, cum prudenriorem &alacriorem pra:dicanr, Vt ita honori fibi ducant maximo Ii qUid Batauis fureo aufetre pollinr. VCllicntesigitur innauim hoc propofitovt aliquidBatauis furen- tur.magnum eomitatum, & fportas admodum capaces atferu~t, quas cx iuneo c;ontextas ipfi vfkojfovocant, p0ll:ea omnes eommifiario vel Nauclero allidentcs,omnia perfcruramur, {Imulahres fc multas merces empturos, Iraque Nauclero multu~~ lefe, venditurum exifbmante,& mllita variaque bona proferenre, Ipfi ;ntenm 111 om~es oecafiones in- tenri,id,l<"untfedulo, vr aliquidfurentur, & clam lubrraCl:um oceul- tent, qugd ipfum etiam did Vix potefr , quam c;e1erirer efflcere pof- N4tlll'. . ~,Jf"'· filH,eum natura fuaad fur.laferantur & ab hocvitio abll:inere nullo mo- "m,p""pji. do poilinc • , ' Hinc'Videmus cos vix vnquam ex naui ditecdere, quin atiquid 1 quicquid ill ud etiam fir,fecum nuferant, N am eriam nullius fere mo- menti res abducunt.li preciolius quid furari iplis nonlicear, vnde com· mi!fario liue N auclero porldera furripiunt,q ui bus is ponderahdo aura vri [oler,quod Ii enim ea tantum ex manibus deponat. & non intentis [ern peradea oculis re[piciar,pereunt, \It nefcias quo devenerinr, Nigri- tis ca vel in ore vel inauribus vel in capillis vel alio modo ab[condenti- bus, lic clavos ferreos rubigine fere confumptos, QXuhgiarn, qua nautz trochleas in malo, vt vclis & carbalis vel attrahedis vel remi ttedis aptio- res lianr, inungerefolent, perpendicula & bolides, lamilias item plum- beas naui e.xrrinfeclls ad teredines ab erofione ligni prohibendum ob- ductas,& id genus aira,furt9 [ubducere cernunrur, naturam [uam ad fut'- ta propcnliilimamhocmodofaris prodentes. Atque hO,e qUidem ingenio cottimllniter omneS deprehenduntuf, Omrwadlurl" flue diuiteshndiue non, Nam licerquidam interdum lint, qui duas,p"'lnji. (reS & pI ures Cecum libras auri aiferartt, & merces plurimas emanr,mer- • caturamque tatis diuitemexerceant,eo ramen omnes animo funt, vr Ii ,~uid, pr;ererq uam quod emerum, abducere [eeum pollint, in fe qui- clem nihil defidetari patiafitur, quamuis contra fi iplis ali quid e· grarificari, & onere if10 grauatosliberare, Vr eo cirius [e expedire & rerram fuam repe(ere pofsinr. Contra vero (e pauperes nudos & rerum omnium egenos eile 1 nec habere quo CcCe regere & operire pofsint, vt ira minus quam alii lint propter furtjt reprchendendi. ' I , Quod CAP, XXIx.. DE FIDE IN PROMISSIS iT PACTIS.NYLLA, ITEMJtl'E dr ;urammlil ipforflm '1uibf14 nitnir1l71l '"OIIoTJiil 1!4perftdlllilm EItBIS, p.romiffis,pa6Hs, &:iuramentis ip[oru, fides nulla ha- ]f;g,it;' fili" benda eft,cu leues omninofint &: mendaces,Na nihil cclare n~» h"iltnJII. poIfUJlt,&: licetalicuiiuramentii pJ:zfienr, mox tame quod ipfis feerera commilfum ~ftalteri aperiunr, qui id peruerte- re mJ.li"tis modis poreft, quemadmodum Car,1fI4 qUid am Hujcherf14 , qui confti tuerat qftellum de M;1I4 expugnare, cum ingenti fuo damna nu.- perdeprehendir. . . . ~od uau{em alteralreri in fua natione aliEtuid proriiitrat, &: iureiu": rando id confirmerjrunc no facile fidem fallulH,fed promilfa {eruanr fi- t,,",,,,,,.m(fI .o.tc ,,",,,,., ,, dcliff.i mc:.l.u ram.emY aorem pr- , vmbiliCo tenus ingrediunrur, Humini comra nitenres, CumqiJe pieces t,., • . lumilii appropinquarevid~nr,fi[cellameis ll:atim inlternuut, immiifa- que per orificium Cuperius manu, eos apprehend tint , quos poll:modo capros fllniculo vel chorda per oculos ttaiiciunr & it collo (ufrehdunr, donec quantum Caris ell: pi[citim acceperint, PiCces ver0 rali rarione capti j torma ad Cyprinos & pra(ernos noll:ros quam proxime acce- dum, & Carnem bonam habenr qUa! [almonemfere reGpif. nuod linocrurnas ha[cepi(cationes temp lJsa~nirtoli admittat,pri- p:r. ' ~ 'JCllt'~I'JtlmlJlj roo ll:atim dJiuculo pi(cattim abeunt,bini [erbpet fcapham Vnam ingreC t",in• . 1i,vnus nempe qui earn gubernec,& alcerqui capiertdis pi(Cibusi ncum- bat,facis autem longe ilittore ab[cedunr, & arma(ua pro diuer[aratio- ne remporis varia Cecum ferun'!:' " In Ial1uario enim, Februario & Martio pi(ciculos minutos capiunt, qUI tnagnos habenr oculos -; comprehenG vero lalrando & fremendo ~41" pifu, magnume d unr 'l l:rep.l tum& fir agoretn d onee eXC. luguantur. p-lIrc es h ' copta Dotado locllm Bonites, obdnent, (apot~boni, fed cum DOrtldo tamen non co'nferendi.Capiuntur plerunquein10tisaflucruum vehem~ntia periculolis.Breues funt &; craffi;acuminaro capite: &" fpina- rum paucarunt,plurium tamen quam in Doradoreperiunrur. Pifces vo- lantes ingenti odio,vt fuperiores,eciam, profequuncur,Delecramurna_ uibus, quas curfus cc:lerirate vel fuperare poifunr. Capiunruradunco hamo, fafdis Gadidis involUto &: funi alligaro, Cum enim linreum ill:ud ":lndidum in aquisvi~ent,piCcem cdfc volahtem exill:imantes, ad illud fummoimpcHl feruntut,fcd apprehenfo ferro :ldh.erefcunt, & ex aqua .. capti pf{)tfahuntur.Ctlt~m habcnr glabram,coloris cinerei velc.efei,&" capiuntllr tempefratc mala arque procellot;l commodius quam bona. His fere limiles funr CJftborom, Cure glabra & candida, fquammis AlbD't6rts. C';arentes,pinnas vero habcnt~s fului coloris,quas fllb aquis cemere eft el cgamifIime.Supcranr Bonites magnicudine,inveniun tlIr enim quidam !ongitlldine quinque pcdum,qui virum latitudinead;rquant, fucci funt G:xigui,& non boniadmodum faporis, cut~m habent mollem, & fpina conll:ant vnica pervniuerfuln corpus protenf;t. Tcftudinum duo reperiuntur gcnera,qua!dam ertim in tetra ~antutn, T ejlNdiiui. qu.edam vero in terra 8[ in aquis limul viuere potfurl(, Repertunrur magna copia circa promontoritim viride;animalia funt pigra & fomno- lenta, qua: dormientcs plerunqueaquiS innatarc videntur;CG calorem [0 lis penctra"rc per rcfram al terani fertti u m,ll:a ti m fe fe in vert un t,m odo [uperiorem m6do' inferi@remcOl'poris[ui tefl:ani foli obiicienres, vt fer- uorem ita nimium a[ e avertant. Cum"igirur do!mi~n{(:s ita am aris f1u- ltibus propellurtrur,comprehcnfu flint facilimi, hamo enim lateribus. ipforum fub tefl:am iniecro ex aqua protrahunrur.Animadvercenres au- teminlidias,ft4tim fubaquasfele occultanr"quamuisnondiufub aquis - fe-e~ntinere poflin't. Cam em habent delicatam & fapor"~ ad vitulina~ noftram qtlam pr0xitheaccederltem. """ , . Galeusllue Binnuius,Lu{itanis Tublfron, Gall~verORequit'l1scliltus, G,ZIU,ji"" apparet plerunque ca:lo fereno & quieto.Feruntur autcmfripati & cin- Htnnu/us,Tu · iJl"n. cri q~la{i magna minutorum pifciculorum multitudine,qui ,Quaqutldofi:1 di6h, os habent & caputlatum,quo GorporihlUs hinnulorum adlia;refce- re potTunt. Ad percas alioqui proxime accedunt, Cumque cibum na- cfrus ell: hinnulus,ipli ftatim adfunt,& eodem ve[cunrur dbo; quoS et- iQm ipfe, nihil repugnans ,facileadmittit.Czterum Galcus hic Tubaron, 'camem habit cratTam &: minus deilcatam, pigri funrin narando,~cti­ fras 111 capite aamodum eleuacas gerunt. Os habent ad CQUi fere m~di~ urn indinaraFll , quod colil~dcre vo!cmtes magno labore e1euate;cQ~ guriruJ. Capitefune lato & plaRO; viribU!; v~ro pollene maximis,quas. et- iam cauda fua optime exercene.Dentcs habent acuri{simos,& infratfer. r a! alicuiu5 deneatos, vnde natanti.ous inrenium in mari hominibus bra- chium vel p"dem tanta"celeritate abfcindune, ae li fecllrim q!iis adhi- " • ,.bu~ o R lEN TAL I S. 77 builfet.Fameliciadrnodum funt,& cibi auidillimi,ita vt quicqliid appre- hendunt in allljRlll:atim rraiiciant,nIhil attendentes; an ftomacho [up eonueniat w:c;:ne, vnde vel hamos ferreos & fceures ill veotriculis ip[o- rum [zpercpertos Batauiaflirmare non dubitant. Turuones vel phocamas Luiiralli Tamnos, Gl1lllvetoUW.tr{ovinvo- , cant,fllOtque duorumgencnlm, qUidamroftrum habellt infrar [ulsa- TUf'jion,; ,.,,1 euminarum, vnde eriam inrerdum Delphines vel pord marini nomi. m."m. nantut. Aliioslatum&planumhabentillftar Lamiarum, quo nomine criam ab Hollandis vocanrur,eumque quali eucu!Jari appareallr,vocan- • tur proptereaetiam Monachi Marini. Longirudinem plerunque ha- bent 5. vel ,. pedum,& candamdl(criminaram. Cum dHfecahtur adl- pem prxbent & Iardum carnemque [uibus nofrris fimilem , Omnia enim inrellina habet cum porcis communia, & eodem cum iplis etiani eibo VC[culltLlr.Careruatim femper incetlLlnr grunnierrtes in.llar [uum, quod quidem cerrarum tcmpeftarum lignum &indicium haberi folet. Sed& Lamia:earerLlatim in mari narare videntLIr inftar Tur{ionLlm LlmiA. vel pOl'corum,a quibus tamenceleritl1tert6nnihil fuperarur. Paulo fuut minores Bal"nis,ied branehias vel foramina in capite,quibus aq uam ex:- puant arq ue rranfmittant, nulla habent: . CA P. XXXVI. DE 0 M N IS GENERIS STLVESTRIBVS ET DOMESTICis a?JimillibU5,qu~ in hi. rfgioniblfS ifJ'lItnillnlur ,q*omodo nimirum qualibU1ql/e injlmmmlis ct1fillntur:. ERA!\. VI'{ &aliorumanimalium,tam bonorum quam no': cenrium, defe6l:um nullum habenr,nam a Lufitanis Gq uod adhuc deel1et;fratim eo tran[porraretur. Et qUidem quod ad feras artinet '. inter illas q uidem Elep hantes prim urn & Ei,phAnlll. pra:cipuum obtinentlocum, nam & vlIfhill m;z: & foniflimxfunt omni- urn fcrarum , qua: tanrum fufferre & perficere laborem Po ffu nt, q nama null:! alia fuffieiuutanimalia,fed & libenteromnia perfidunt, & tanra ~um voluprate, vr etiam oneripotiusfuccumbant, quam (ociumali- quem admittanr,maxime fi bene habeantur, & ineibo poruque defe- 6l:um nuIJum fenrianr. De virruribus eo rum alii malta annotatunr, qua: hie repetere nece[.. farium non efr, Vita ip[orum ad 15o.annbs exti;ndi potefl:, niG vis aliqua ipGs in~eratur,~(ilusaurem annorumalfequurtn1r,eo colo.rem & pi- Iosaccipium e1egamiores,inprimis vero caudas habem admodum pra:- fl:ames,qua: etiam in magna ab Indianis habenrur pterio.Diligenrer au- tern iplis infidiamur,quamprimum intelligunt vbi locorum [ere conti- neanr,cum illis non adlaborem folum vtanrur, fed etiam earnibus eo- rum vefci paffim foleanr; , Capiunrur vero tali modo,principio locii obfcruant,quo [efe coferre RAti. 'Apitntli frequenter foleant,ibi n.foueamfatis profunda faciur, orificio eius ftra.· EUlh""",. mitle & foliis arboru operro;Hui Us igirur doli ignarus Elephas accedes, in earn incidit,quo facto adrunt llatim N~grita:iaculis & mifsilibllS eum haflis in fovea captum conficicnres, Cumq; eo inrerfe6l:o defcenderunt, mebrarim eumIn panes diuidunt,de qui bus cuilibet liberu eft accipere quantu voluerit.PeIle feIlis.& fedilibus infternum, cauda vero.Regi tan- q uli initgne aliquod munus offerl\t;t, qlJi eo ad mufcas ab~gedum_vtitur. K 3 Poftea 78 VI. PARS INDUE Poll:eaPardales etiam habent & Tigres, ilIas quidem noll:ris pero- PTAigrrJuA.l es60 ,m_n ia fimiles, has veroalrerius an oll:ris natura:. Ita enim comparata: [unt,vtdifcernere inter homines albos & nigros pofIint, na ab albis ho- minibus in vniuer[umabftinet.cunu&\llen ni~1tasLZpenumeroimer­ ficiam & deuorent. Feroces-aueem admodum rUnt & crudel es,i pfis et- iam leonibus fa:uiores, pellem ~abent mU.ltis ~unCl:uris variegaram & imerftin&am,qua: propterea etlam magm a:ll:imatur. Cum tame vr- gentur & null urn offend~rein agr.o animal polfunt quod vorent , a:din- Q cia hominumingrediunrur, comprehenfumque animal quodcunque, Cecum abducum, Idque vne omnt meru & timore, fpeCl:antibus eriam hominibus,quos ipfos etiam iugulare & dcmorare interdum (olent. Difficu!reradmodum capiunrur,etiamfi enim iaculis venenoinfe- fi2.t!.",.d. ell' Cl:is perantur, nili tamen com prehenfa: conlhingantur negleCl:o vulne- p"mlUT. re fugam arripium, quamuis poll:eaimer currendum, veneno fcilicet ex motu ifto m~gis acc;enfo & cxcitato, ddiciant·, & in agris exanimes reperiamur. Itaque ralem easc:lpiendi dolum Nigrira: excogirarum. Diligemer obferuarumlocum vbi fefeplerunq; conrinere folem, muI- tjs palis & ftipiribus mUllium, faciemes in eo, decipulam feu caueam q uaG, Iigneis inrerfeptam longuriis, mufcipula: qua m ures apud nos ca- piunrur,non abGmi'lem) Ingrelf;e igirur beftia: alJatum cadauer, quod ibi occldtarum videnr , irreriumur, & iaculis poftmodum conndun- rur. . , , Simiis '&Cercopithecis t0taabundans eft regio ,fumque variorum e Spi'l'h'''"'fiJ. 'CmD- generum, n~,~,'d am em' m b aF b am h a benItba 'l cantem, re Il' quum vero corpus maculofum,multis punCl:is variegatum & diftinCl:um, & in ven- tre quidem pilis niueis in tergo vero fpadiceis confpiciunrur,pedi,bu~ nigris,& nigra cauda, Batauisfimii barbati vocantur. Alii vero etiam repetiuntu.r; qUi-bus a naribus albis Baraui no- mcndederunn, quod nihil albi in vniuerfoipforum corpore exeeptis naribus, cernatur, feriadmoduoffi funt &. indomiti, odorequefuo peffi- ,mo nares horhi l'lUm grauiteraffieiunt. QE,idam etiam Iaccuillis fimiles Simi .." ", duo inuenrun.rur, quibllS linus graniferum abundat.Omnes autemad dup g,"vil. teferri polfunr genera. ~dam ertim feroces admodum [unr & homi- nibus infefti,& hi adm od um funt fcecundi,reperiunrurqlle aliquibus in loei s tantacopia , vr ineo].x arma adllerfus eos cap ere eogantur. ~i­ dam vero homimbus fa uenr,libcnrer cum eis eonllerfanrur,& conui~u eorum deleCl:antur vniee. O mncsautem in genereadmodum ingeniofifunr &eaIlidi,ira vr, quod feme! tanturn-viderunt,imirari ftarim eonentur, pullos fuos ad-, modum diligunr,l1unquam oriofi eonfpieiunrur, & membris omnibus adhumanam acceduntformam, vtiplis pra:ter fermonem&Ioque!am vix aliquid dcelfc videatur, vnde eriam Nigrira: malediCl:os eos homi- nes eire alferunt,qui loq ui q uidem fi veIlent,polfent. Capiuntur pIerun- que funiculis abarboribus fufpenGs. ' , Leporum,vul peeularum ~ ceruorum, non exiguus ibi repericur nu- ~:t&;;,~:.· merus,fed alibi ramen maior; alibi minor ,nihil autem an oll:ris cliffe- runr,nee rarionem Nigri{a:peeuliarem eos comprehendendi habent, cum enim forte potumad £lumina veniunt, adfunt ftatim Aithiopes ia- culis eos perenres, vt deeidanr & morianrur. . S.,pentes. Serpenres q UilS regio ifta alit, n,ofiris nOI;l abiimiles funt,fi ID-.lgnitIJ- dinem o R lEN TAL I s. 79 dinem velamplitudinem corum eXcipias.QE,idalRenim palmorllm 20. loncri,& 5.lari dCFrehendumur; Et hore quide ~lagnjrudo eoru vulgaris el1:,~ct:urrui1tenjm interdum eriam maiores, {cd rarius tamen. N Liper -le- runque decem,quamuis alibi invenri lint Dracones 100. pcdllm longi, qui volando co vfqllcafcenderc &atwllerefefc porutrunr,vtvelaues in aere vdlantes comprehenderc potuerint Sed & Crocodilus ibi reperirur, animal pernicioLlfsimum,quod ramc",odillU, in aqnis quani in terra viuere £otel1:. Accepta enim prxda fbtimada- quam properat,vteam ibiablcondar. Noh[olumautem pecol'afed& homines abripere & dcuorare auder. anum Crocodili e:JC ouo habeDt, quod magnitudine [ua OUl1m anferinum noti [uperat , cte{clInt autern in rant:1m magnirudinem, vrpedes inrerdum 2.o.longirudine fuaexce- danr. Pecora vero abrc:pta in aquis non deuorant {cd ab[condunt[o- lum,& cumiis vefci vdlunt, exaquis retrahunt.Magna Cum peduin per. nicitate, & cure ram dura, vt nulla eamhaffa penetrare poifis, fedin ven- tre tamen mollcs[unr,& facile vuln'erati po/flint, itaque dexrcrirate & prudeneia opus el1:, Vt capri inrcrhclanrut. .' Lacems /'( Cham:eleoliibus regio iH:a eriam lion caret. Er referunt L"m,A. inreralia Bataui, in [ylua ipfis lacerram alifchum proferunt prxfl:antiorem. Mulci pra:cerealepores,vt alibi l?alIimAc potilIimum inLA,h-.crepe- ~?"Hm 'II'''''' riuntur. Cum autcm cos cap ere vol,unt, cateruatiO} ad locum eum [efe . conferunt, vbi lepores congregatos norunt,accipicel1tes llnguli duos vel m:s denigratos baculos, brachii longitudinem obtirtentes. Porro cir- cumdato vndique&cind:olocovbileporesbtitant, ingentem ftrepi- tum, baculorum perculIionG excitane,quo perterrefaCl:i lepores profili- unt,exitum quxrenees,[ed baculis N igricarum percuili occumbunt,at- que itamagnafxpe copia capiuneur, Venationes omnibus libera: funt & permilf:e.Sed & mult:r ferx alia: i- bi reperiutur, tanl inuficaca: & peregrina: fol'mx, vt cum nulla nobis no- tafera conferri poiline, cum pra:fercim incolis eciam ipfis natu ra ip a- rum fit incognita, Bataui vao cerra:confidere, & an auibus procul abf- -cedere, v[ feras per[crutenturnon audeant; ne aL uficanis cqrnptehen- uinferuitllrem redigantur . . lam quodadclorndl:icaanimaliaactinec, Canibus felibusqueabtm- Conti. dane plurimis, Et canes quidem latrarenon polfunt,nec morder:do no- ftris fiiniles, fe,q planG mllti elCiLitullt, varii coloris fune,nimirum albi,ni- gri ,fpadicei,fului,Haui &c. A{(umullcurautem in cibum, vndG in locis aliquibus.magnacopi'l, velur ouesvel [ues,in forum agunrurarque ven- (Inntur. N am & Ekia a-l'l iplisi & Cabra de Matto, quod idem fonat al; oue5 vel capras[¥lueftres,eartdem ob cauram vocantur,funtquG primum mu- nus quod ad nobilitatem afpi,ranees Regi offerre coguneur, Ca:ceroCQ noftri canes in magno apudipfos, habentur precio, propce,rea quod la- erare po(func,audico enim canul?lacratu,loqui eos Nigrica: exil!:imane. Sed& feles i,n magna funtapudipfos precio,cum mures capiant, qui , p,lts, Nigricis in €iuitacibu~ pailim habicancibus mulcumplOlefti c(fe [olein, y ocantur aD iphS t.Ambaio ; [untque pelle pulchra & tenera, ,Alfu-;. muntur vero eciam in cibum quemadmodum de canibus'antea di~ Cl:um eft ' , Boues &vacca: eius loci,mecfiocris funt magnitudinis, Non muigen; tux_a b hominibus, vix enim Gantumla6l:is habent, quantum nucriendis :,iculis fufficien~ eft, quos etiam a:gre {uftemare & educare polfunt pro~ pcer pabuli uccicacem & inoplama:ftusque vim maximam. , ~ fiI.ain.. Gallinas.&;cap~as, qux {imul eciam oues & verueces eorum [uni, a ,.Lufiranis ex fti[ulaS: Thom.e acceperune~ Ec Gallinas quid em facileipfis, . eft Cuftentare cum frumeQto abundent optimo, quo (aginata: vel Capo- 'nibus no!his non cedune,quamuis quoadmagnitudinem, iis paulo in~ feriores exiftant. Oua qua: pariunt) magnicuciinem ouomm col\lmbh norum vix alfequuncur. . , .. ., ' , ' Columb-as \. a R lEN TAL I S. 8£ Columbas fimiliter aL uGtanis acceperunt, vnde etiam LAhrorltll'fltl, quodaucsacand 1'd 'IS h omm"lb u see d e Ia tas f1i 9m' Ii cat,vocancur, C 0 I um· Colum~• • bis nofhisferclimiles Cunt,nili quod capita habcanr aliquamulum mi- nora, nondum vera maiori ibi cernuntur copia. , Sed & (ues it Lufitanis accepcru!1t, va cam vera cas Ebhio, fumq; cxi. Su". gua: magnitudinis,& carnis Cuauifilmx. Anleres quos nuper ab Hollandis acceperunt Aplllill Vacant, & pro- A"f.w. prer raritatem in magno habenrur precio. CAP. X X X V It. DE AVIBYS ET INSECTIS OMNIS GENERIS, .f2.!.:AE inrtgiQl'ihll4 illt. inveniuntllT. I v M qua: ibi repcriulltur genera varia funt, pauca ramctl nolhis limilia. Primo qUidcm Pfitcaci cxrulci colWis , ma- Pftwi ,,'ol,i gna firequenu·a per arua paltlri m va I'l tames cernul1tur. H 0- COIOfll. rum pullis incola: admodum inlidiantur, ex nidi,s cos cru- entes, Idque ptopterea quod reCl:ius & mclius ad garricndum alfuch. ant li ap rimo quod dicitur ouo in xdibus foucantur, & cum [yludhi- bus pafiim volicare non permittamur, Atqui non,tamen cius Cum pra"- frantia:, ncc garrire etiam tam commode vt Brel!liani illi virides, dl- Ccum. . Deinde viride quoddamauium genus occurrir,l1:urnisnol1:ris non Au"."i,itl". mulrum di£fimile, quod ipli LAhllron! , Baraui vero Paroquiten vacant. Has aueslaqueis &retibus capiunt, eodcm fere modo, quo Fringillx nofhis capiuntur. Valles amant I),c c~mpefl:ria plana mdio <;on6t<\,co c- nim libenter veC"ynrur.Ami,,~ ~qlli<;em viuunt, & concordiam vnice colunt, Ii enim par~iquod auiario includatur, turturum fcre naturam imitari videntur. ACpe6l:u admodum dele6l:abiles exifl:unt,Fer vnluer· [urn nempe corpus virides, caput vera habenres colore mali aurci inli- g.tI.i(Jc:~ue quod iplis Im·er~mt~;aurvu ea~ .~~i,(Xplerunquein fbreerreq uiliniis fPc ~~~~ls~~~~~R~~~ vUl'''''''''> ver[antur, vnde eriam adeo O.IIi~n4::te[·e'V·tJ e longinquo foleal1r. P;ce'N,I• • Reperiuntureriam ibi Ficedulz& Gallinagines, u)z nempead GtJlJj'l.g~. fragnorum ripas & crepidines frequenter verf.1nres, rea minori copia. THY/Uf. T urturcs Vcl~ circulo nigro circa collum obduCl:o quafi rorquati cer- PhA.pll1lus. nuntur,fed phaGani & perdices anofrratibus parum difranr. Pl!r,{;x , Paudnes iimiliter it riofrris non ditferunt. Ardea freIJads fine Tabrus, PA'VtJ, T~u,uJ.. inferto tcrr« rollro mugitum frequenter edit,vRde eriam pro Ftliffoiplis habetur, Vt lupra q uoq uc annotatum efr. Ardell. Sed !lce Ardcis vulgaribus,nec Gruibus,nec GauiIs, earent, habent G'I#.(, etiam!JII!lus quoddam auitlm Ciconiisnoilris non abfimile, necvero b4Villo . Cic(Jnw. nece{f.~rium eire puto, auill.m hic prolixiore infrituere catalogum,Cum ill is ita abundenr, vt tota fcre regio auibus oppleta videatur, nem.inefe- rc exifrcnte qui cas capiat, cum inilrumenns ad aucupia neceifarii$ dci- {brual1tur, ' N~8u •. lam quod ad N oauas, Vlulas,V efpertiliones &c.quemadmodumet- -y f/pl!rtJ/ifln'J L rJtujil.. iam ad infccta,locul1as,ranas & alia attiner,paffim iIIis abundant, ita vt R4n •. de eorum dcfeau conqucri nemo poffit. eM"; 11,,,- Sed & Caneri terrefrrcs·ibi invcmiunrur.Baraui autem aJiquando no- J1r~'. . au in agro fplendidum aHquid & llicens inuener6t animalculum,coril- prehen!um igimr & ilrophio involutnm, Cicindclam eife putantes~ ru",.· NigritiS obtulerum;fed nihil certi de eo cognofcere pomcrunt, donee MufiA "1, faaainerumluce, viderent vermiculumetle nigerrimum mll.feis quas hifpanicas vocant,non ablimilem,exc~pto c%re quo erae plahe pice_a. Jlp". De Apibus ad arboFes mellificanti[;;us,itemq; de nigris formicis fub ter- F()~mi, •. ·ra habitanti·bus,& infeltis aliis plura hic dic~re heceife nonefr. CAP. XXXVIIl. " DE ·HERB1S ET iRrCTIlivs lBi -NAseENTIBVS; ITEM~ iucde vino Palmarum,qllomoaonimirtlm crqcant,(uiufiJue - virtuti! Jim & effiwiit. A.L A M VS Indicus Saccharites, alrirctdincm 7;vd 8. pedum CJf/rrmSf! [ndi · eNS S4~th4rl crefc;cndo aifequitur;medullaoprimi faporis,qua vulgo mel III. arundinis vocant,Fepletus,muha habetinrernodia, feuarri. cmlos, folia vero l@ngitudinemduorum cubitorum, fed Iari. t calamo hifpanico minorem obtinem ,coloreab arundine vel calamo vulg;lfi nihil differr, flores latc difpergit, Radicem calamo hi- fpanico Gmilem habct,fcdaliquato tamen fuauiorem,froloncs fiue fur- culos intcrdum cx radice emittit, qui p<3ilmodiiabfdffi rtanfplantatur. T erram req u irit cali dam & hum idam, q ux ca ufa ell: quod in HQllan- " dia plantatus non cref€at.Cum mamntatem alfecutus ell:,eodem modo quofrumcmum abfcind'irur, fed plus tcmporis antequam maturefcat requirit,guas cuim xftatcscrdcendo confumit, donee iufram altirudi- ncm attinga.i,Cumqueabfciifusefr ,rnultum adhuc Iaboris r,equirit, vt ~ibo conuenicns & aptus reddatur. f Dc o R lEN TAL I S. De triticoturcico quodipfist.M"Jsvocatur,[upradiCl:llm eft. Oryza in culmis creCcit nonnihil inficxis &incuruatis ,firmis tamen & rigidis, O'y"". Spicas habetacutiffimisarlll:is fotmidabiles, grana vero ipfa glumis in- hzrent {iue folliculis cerei coloris,Culmus longirudinem haber vnius pedis cum dimidio I affimilatur vero fti pulis hordei, fed radix ad rriri- cum magis accedit. Originem traxitex India, & per vnillerfum fere {errarUm orbemdill:raCl:um ai:quediifeminatum ell,ira vrvix vllllsrc- periatur hodie locus Oryza vacuus.Multum rcquirit caloris, & meffis eius feraadmodumell:, in feptembrem nimirum incidens. Hocvero Jllirum ell:,quod grana tam dura ~ fpiifa, hurnido delcCl:entur agro, & quod ferra hurnida Be vliginofa frumentum procrcare tam pra:1tantis {aporis & alimemi tarnqucficcum poffit. Zingiber in mulris & variis locis crefde, fpeciem quandam renuio- Zing.,,,., ris arundinis,qualis in nolleis regionibus paffim reperitur,pra: fe fercns, Ad fpithamasduas vel cres ;iterraaifurgit, radix vero Zingiberipfum cfl, Eam cnim menlibus Decembri & Ianuario, rerra erutam, arefaci- unr,lcd luw prius diligemer circumdatam,ne quid virium perexhala- tionem & humoris excraCl:ionem forre amirrar, experientia fdlicer c- doCl:i, quo diligentius rimula! & foramina obrurcntur,eo pra;lbntius &. generoGlls Zingiber euadere. ' Se d &aI l' aratl.O ne Zm"gbt e rere tc: l.t,mr:.t1.1,f Um ve luIr gd a '1 0 I uS,vc I ct- Z,Ain"g'MibI"N,1"I,i'-;' fam vel ut lenticula paluftri9;caulem habens duos vel tres palmos al rum. ,iIIi. Yc rum radicem hanc dum adhuc viridis eil ,in partes aliquofdiifeCl:am & herbis rermixtam, aliis, a/fufo aceto falcq;& 0le0 in acc:rarillm pra:- parant cotnedLtl1tque. . .. Crefde Vero Zingiber om nib' in locis calidis {i trasplantetur,& terra: tnfcraru.r.l n.am Quod fua Cponte it nemine cranfplantaru crefcic,efficaci- am & virtuse1tl haBet exiguam. ~muis Int~rirtl. negari non poffir vir- (Utem han'c pro' diuerfaloeorumqualitate&narura murari, ita vt non eiufdcm vbiqu~ pr;rftanda:rep~riatur. Optifll.um igi tur & pr:eftantifsi- mum ex Breftli4 & s. Domingo ail'errur?q uQA 'yero Infula S. Thomte & pro- ~o ntoriu!U vir ide fupped~t~titl paulo,nlinoris efficacia: exi!l:ir. . • FrumClltuilludquod.Bat~~iigrain,.lEth,iopibus vera Mani!,tttevoca- ~:~~;'III. ~ur,porirtim.u~ iQ Atrical'er.e!1itur,,& qUider,t};in peculiari quodam loco q1:li nome ~t.iaruum inde qbtin.~lt, Crcfcjta,ure in. agrisl ad madum ory- zz,feminatur etiam quernadmodLi trumentum verum,fed;1d cantaalri- tudinem n.onalfurgi\r Fo1iahaget ftriCl:a '&,tenuia, quibus frumentu iI- ~ud inftar auellanarupl nU~~HHjnafdt\lF,j\riftas habet cum cririco ~­ ue0J4~Jsconuenientes, colon! rubicundo,. ~a:terum pucaminal]abet, quibus apertis grana del1l.U1liinv,.eniunt~r,cttti tenell ulz inlQhita,& pe. c\lliaribus quali loculis ad rnocJum graner.urn in malo PUn1(;;O, ab invi. cern diftinfra. , . !. . _ , , . ,Ficus lndicz, per totam/ere India.minveniunrur Juqtque fq.lCi:us Pieus/nAi. .. ptzfranri!Iim,u,s & omniuni'luj in India..rc:pe~i,untur, poft Cocquos vtilif.. (imus f~equcn.tj[simusque.N9n.vnoautem ~eodern vbique vocantUF nomine. Nan:t in Guinta dicu{ltur Ban411'!,}3re(iliani vocant eas Pacona,& ~rbotem ipfam Paguover.ln lMa/avar:ia;lutern Palan nominanrur. " Arbor ·tamorurn cxpcts'plane eft,froClrusvero exip& pror!lmpi ll:l- pite cernuntur, foliahaber longirudinem vnius orgya:,latitudincl1l ye· , : L ~ ro 84 VI. PARS INDI.tE r'o trium palmorum f~re excedentia, qwbus T urca: quidem pro papy- 1"0 vtunrur, Alii vero parandisa:di.6ciormp {\locum tectis eaadhibcnt. FitlM ATDiAIt. tr:r' Lnex,potiusef r quamar b orv~ra.nQlIullleniD?!lignum h. a b et, Ire d r.. .II. confringarur fpeclem referr in fafcwlllum con_lorum foliorwn.Ad viri alicuiusaltitlldinem a[ er~iffurgit. qUa :i1ietrt1tafolia proU-4derc ineipir,quorum natUc;lhaoccO:.quod, vetera & uc:6afla fubmde-erum- pemibus nouisdecidanrj femper coim altc~m alteri cedir donee fru.> 6i:us maturitattlm fuam affequantur. Neruull1fo1.ia.habent in medio . tranf~unrem, fads eraffum,quo in duas zquales diriDilmturoarres, In- ter ipfaautem folii,flos erumpir;magnirudine oui Srruthionei,quima- lum perGeum colore referens, progreffu temporis late fefeexteodi~, vt ad modum caul is :llicuius promineat, & huie ficus adnafeuDrUt, il\frar :leiliorum ingenris V'uz,qua: donecfolliculis {uis inclufa: funt; f6rmam maiorum fabamm referunt,indies autemmagismagisqueaugentur& crcfeunr, doilee lohgirudi,:em (pitharhi, latirudinem vero palmiaife- quanrur,& cucumeres quall reprzfentent. , Refccanrur aureni anrequam ad perfe&am maturitatetn perueniant, arque cum caule fu{pendunrur, qUI tanro interdum ponclere efr, vt ab r_ty;"pn. v:no vim vi~ eleullri poille, G~terum poll: aliquot dies in aere penden- guls# mmjibu) tes marureiCllnr, flauumque eolorem conrrahum. Ex fecturaautem li- Ai1fjni"ut. quor profluere {oler albedinem lact,is referens. Non plus vnico arDor i~ na eaul~m vna vice proferr,fedeui vltra cenrumiieus adha:reanr, eum- que caul is rereCi:arur, ipfam filliul etiam arborem abfcindi neceffe efr, vt {ola radix in terra relinquatur, ex qua ll:a:tim noua arbor,. emerglt qua: {pacio menll:ruo iull:am non folum altitudinem rurlus affequitur,f£d & fruau,nouo exornata ~ernitur,ita vr iter-urn r.efecari eam neecife fir,id- qt ie lingulis menGbus per touiI?aanUJ;n it'a continuatui\ Ca:terum fruaus hie tenetiimus & fuauifsimus, Imitate Il{ rtlOI1itie :::::;":;; fua vel butyrilrir(yper~t ,',¢ploris efreJt albecljhe flaueCc'e,!1tis, infrigidat vehtriculu.O}, 8? non folum rau~eqinem indueit, fed 8C diauha:am prq- uacat fi nimiruin immoderate ~orhedafut' , Mitlietes etiafu falaees &li- bidineadmodunl prurienl:e~ . ~fiitit; ~-u~t' autem qu{exfll;l1.pitate fru~ ~a:uum & arborlspulchrirud!i(r~~tonlici'ill1f,'arbd(em f6 fllt.an dun J~re, qu:z in l11edio; patadifi eoilfit:a ',1'\ tr~ctus ;eo~'p'totulet'it'; ~ tlibus primis parenribus 'holl:ris interdictum fuerit vert!:' Jh mollio fcuauutn cruois apFaret lignJn) ; Iihiiliirum tultro diU~dfh~ltt ~qu.od 'Nigritz ad~o': dumauedantur., . . - ,j, " ., .' , Porro & 'JrtJ~;iO habeht,t'ruau:d:en~rfifu6s '{ttauillimos9,\re &:taml. ab Odol'isgt'atia-tluam ar ip-oris' pr:zftarttia cpmmendanlmmos. Variis' autemappcllant:ur !1omlntbu'S', iIIis enihi'~,ii in caiJariiS>vd fortunatis' nabitant infulis, U1lJOZ/J{a', Brelilianis, 1'4~a, I:!ifpaniola:\n ihhabitanti~ bus ldiama, v'ocautur,Hifp£tH v'eto qui in Brefiliafunt, PinIY llOminant: Duorl!m auteIpgenerum {unt,m~fc~lininimirnm & fcemib.ihi, quo~ flt'in Vtrutiiqli~ magnitudincl11' malorui'n'mcdicorum, quz Me1o.n~s vuJ.gd vocam us .0 btiner, coioi-is fuht pltIcherrimi,ex Bauo nimirum v4- . ridique & fu,/fo i ftlauiter rubentis,q ui tamen ,:ttl m~turitatem vbi ftu-, , 6l:u !> peruenhfiit~ paul;1l:ith in colorem mali aurei delinir, :Natura: fU!1t calid~ &: hiimid;E ~ At'linevlnh ilIis vetCi il8ii !ieee, concoctionis Cunt. faci ~itl1a:; inuu0dic.e tamen li cotPedamur '. infiammationis-caufaext- frunt. In ORr E N TAL I S. !J5 In Guinta vnius rantum generis inlleniuntur, Alfurgunt ad orgylt dimidtllm at erra, &! folia habent hetba:, quam Ccmper Viuam yO cant, fimiha, Ii inftarraphaniin orbiculos dilfecerttur, & vi no hifpanico per- fundantur,cibum przbent adco delt;Ctabilem, Vt ed explcri & farurari vix pofsis. NJcd'rS Cunt calidifIil11a:, & agto deleCtantur arendfo, Liquorem, a cxprimas,przbent,ve! mu(lo dulciorem.Atqui {j cultrum quo in Icin- ciendo hoc fruCtu, yCUS es, non ftarim abftcrgas, Ced madidum ita Cepo- ll.lS, deptehendcs cum vel temihorulx Ceaclo itacxeCum & conCumpru; ac {j aq ua forti col1.CperCus fuilfet. CauCa Ixpc ingenrium morborum cxi- ftunt,!i immoderate alfumantur. . , lam quod ad lniamosattiuetquibus regioifl:aeriali1 abl)ndanseft, it . los {en1inari & plantari necelfe eil: infl:ar rapontm noftrarium, Nihil e- 1",. mN" nim aliud Cunt quam r~aCub terranaCcenria, quemadmodum erial'll raporum fiaui coloris magnitudinem a{fequllnrur. Colobs flint in ex- teriori parre murini vel cinerei, intrinCecus vero rapis I~oftratibus albis alIimiianrur,quamuis dulcedine & Cuauitate aliquantulum ab eis diife- rant. Si in aheno, cum carnibus decoCti, cuticula exteriori,liberenrur, olcoque & Calc probe perfundanrur, cibum prxbenr CuallifIimum, Ced pan is loco paCsim habenrur &comeduntur,[unrque cibus Nigdtarum • vulgatiiSimus & fere quotidianus. Simili modo Blttates habent,Iniamu, li colorem eicciplas,non admo- B.W". dum diCsimiles,[llnt enim colore nonnihil rubicundo.fap0rem habem • nucum Cub terra naCcentium, Sunrque cibusNigritarum vulgaris,aiSis cnim & clixis paiSim veCcuDtur, \ PllimA1JinHm Palma arbor,ex quavinumtolligum,limilisfere eft .Dafryl0 arbori,p"fmns. quam ipli Cocos vocam,irem alteri cuidaJ'hqu:IlipfisLantordicitur. Re- periuntur enim huius generi~ arbores aliquot, qux foliis qu!dem fere conueniont, Ced cettis tamen' noei5-& fignjs ab j nuiccm diCcernuntur. E r hzc quidem proo:ericarc ab aliisdiffert, quam czteris omnibus mi- n0rem habet. ,. _ J'r' 1 ' .' - - . -, I · Ex hac arb ore vinum /'nulti t'olligUtft,pe'tf'or-ata enlm liquorein fup- v'nI.md,p.1- pedirat la&i non dilSimHem, ~uifrigidirate ·&t1uauira're Cua.admee:luirl m. . delecbbdis exift.r. Non diu auteniaiferuari hoC'vipum perefl:,fedne- celfe eft vc l'ecenS e-Jt arboI'"e colkcturil bibatl:lt, tunc enim non duke Colum & grarum: poruCed &inebrians db, &dblorem in ear-ite exci~ tans, Ced lia(feruatun~ v,?cera[cere incipiar;addum plane fit &ild biben- dum ineprum,q uin imo breu.i fem-p0ris-Ipac101in acetum pline rranlit, vc acerariisadhiberi 1>0[,5ir. -V rinam cieI,& hominem non valde grauari quippe quod tacile per "tinam rutfus difsipetur. ~arn primum ex arh6fe ·promanar , feruere inci~if ~c fi igni ap- pofirum elfet. & tum tantx virturis eft; vf fi vitro infuCuin probe ob- (urerur, ne vel ·tranCpirare vel aerem adm:itrere po/sir,vitfum difi:umpi necc!fe lit, Verum vbi ita deferbuir,ami!fa fl:atim Cuauitate,tantam bre- ui temporeacredinem &aufted tatem contrahir, vr an arura'Cua dege-· neralfe,& plane deprauatum dfevideatur.Sed ramen etiam aqua valde miCcerur & diluirurantequain foro venu exponarur ,ita vt no facile fU: rufictlt ex arhoribus promanai:;haberi polSit. CoITiipitur aute ab ipfis~ L 3 pardin VI. PARS INDUE parrjmex auaridavtcopia eiusmaiorfiat,partimverovt p~ato mclius ~rrideat,cra{firi.e cius nonnihildifculfa Be mod.erata, temperatumeniq\ aq ua modiCa,mulfi noL1:ratisfaporcmacq~colorc ad muL1:um quam proximc accedens. , . Arbor hzc quando inv~_v('~ ute, vel cacumi- pc nihil [upl'editare amp1iu~Qtlit. fh.tim a tcrraib c:indiror, Be nihil '.'mA,:"h., eius przter radicem fit reliquum. PoL1:modum abaltcraparte accenfa, '"!""."m,. • •• ren.· ,v ini fi quo d' trunco a dh uc re L1: 10 at. ca1 o rc '11._ -..I, IlI.u -'l!Mtem protruditur oppohtam,Be in fubiechm ollam colligirur, quo iUJ.c/fo, truncus tandemV ulcano con[ecratus comburitur. Ca:terum ex radice,nouafia- tim arbor emerglt,quzvbi diriiiqium annu attigerit,vinumrur[us fup- peditat zqueacpriusgenerofum. Cum au rem non fit diuturnum, hoc vinum primo fiatim dih:lculo ilIud colligi necelfe eL1:,vt circa meridiem in forum prolatutn vendarur, & eo ip[o L1:atim die abfumatur, per no- aem enim [epoiitum acs[cit & perit. . Non frequentes admodum hodoco PJmitt'svi[untur, quz arbores Plllm;lII, [untramis&frondibus invniuer[um carentes, fructus veroex ftipirc prorrudur1t, ilIis non mulrum dillimiles,quas AnantU vocant. Fructus ad m'aruritatem "bi peruenerLlr,colore aureo deleaabiles apparent, aperti • vero,nuc1eos vel granula exhibent,inftar mali alicuius punici quam plu • rima, qua: Caporis [unt [u:iuifsimi, cum folliculus exterior,cui granaifl:a inhzrenc • crudus ur Be e[u pl,!ne ineptus: ' . , !, ' JQJA 1' • . XXXIX. ' ... \ .l J / • ' .~ I~ "lL( . DE 'NOBlLIT ATE IPSORYM, !£J:OMODO NI/dlRYM, EiF .' I . · Q[l!fi!f4'tf.rfrnonii! IIlJ.b'i/.es:(remlur,lttmqlltqlla ratione nobililtU ," •." ,-j':)ib •., .-\ ~ "': ,i~wp4rell1r 0- confirmetllr. 11 ,..., ';';" ... 4 1 ... {.'::.J~'~ ,': \. ~ ; t "1.. _ ; I : in-hiS teg19,hi:bus Nobiles inueniuntur,ifed tenuio-; N6~jlitlu pa. '14m h4ttOj4. vga!iIleA;[Qexcutsls ~lhge~t,ervlr'1Ruslu),S, de ptehen~e!lt,fe ope- b,utlltem Affi- f:i huic e!1e ferl,1\lqoj necelfatii,l,1li ante omnia ell, V~ llo~n [uum ap~d qumdam p' •• parotiD fi.t , Erzfed:~qfa~glllmprofiteat,!t, IX bou,e~ inforum pXodu6tumibia1l1-, gari GutJ~. HQ¢. qnil11 f;iffo ;Pll,blicc. ptod~.m~ri pt;tf'eCl:us iubet hunc, '¥fln i,g~i~a,.~~, ~ ~o~ilit~~~:a~tare Be eo /lec. die in{j~nia nobiliraris. qm(CC!lE\lE~tp:J!i.t~tl~~ ~~ffi;(i\tp.~h~c Mr~t~buit) N oblles omnes (e[~. pr.~par~n!: I vtLQ1~Jl,·nltah hqiJ;: lnterert'c'>./ !dped:acuJa dare populo pof·, ~Ht. Candidatus vero feuf g,turus nobilis) otnnia przparat q uz a~ fefii- ultatem o R. lEN TAL I S. 87 vitatem hane nccclfaria vidc:ntur,nam vt hofpitc:s liue conui uas fuos qui honoris lui gratia in foro eongregabuncur,bene accipiat. de multis {Ibi gallinis, &prz/1:antiiIimo vino prolpicit, cUll!bet enl,m gallina cum va- kulo vIDidomum mittendaeft,vt gaudll hU1US publicI ahquo modo et- iam in a:dibus fuis particeps £lat. In(l:ance igituriam die fole11liitati buiC deputata,poprilris omnis ma- ~ibMJ rt" ­ gnafrequencia in forocongrega,tur. Et fuperiores quidem, q,ui magi- :;;~;::"JI" ltratum gerunr, ceno loco confldenr. yams lIlfl:rumentls muilcahbus; , vtpote tympanis, cornibus,tibiis, nolis {iue tintihnablilis, & id genus:i- liis fnftru6l:LPr"fe6l:us autem ipfe in medium procedit,armis euis inCl:ru- 6l:us,mllltisque ftipatus Satellitibus,qui omnc:S Clypcis &Sagirris arma- ti, inquc faCie & pertotum corpus colore vel rubro vclflauo infecb, ter- tibilcs & metuendi apparcn t: . ' Pofrea Candidatus vd futurus hobilis, ab aliis nobilibus ornatus & indumellto indutus nouo, ingreditur, plletllm at ergo. fe~uenre,1l1 ha- Dens, qui fellam porcat,ill quam collocuturus cum ail quo conlldcar. Mox autem confanguinei & amici pririlum omlles ordine accedunt,de nouo hOC'honore lpG corlgratulaturi, qui ante quam eum alloquantu~, C,nl,. rNLtri,- manipulum ftraminis ,q uod ~diliciis paiIim, Vt fupra di6l:um,:lffufum eft, nIJ. pedibus cius fubfternunt, vt eX [ella eua furgens, non terrz fed fl:rami- ni pediblls fuis nudis in!iftat, ~ coofuetudo quiderrt femper ita ob- feruahir,li amicus athicum conueniat,vel munus quis alteri aliquod of- ferat, honoris & beneuolentiz Ggnumilludinterpretantd: • . Viris abeulltibus,mulieres fUccedll'llt, expe6l:afHes, donec vicor fum- ri ifl:ius liobilis in puBlicum procedat, vt nimirurii ei gratulenrur & ho- norem ali quem exhibeant.Exornant autem [ele modis quibus poifunt 'optimis; Capillos rnultis Fetij.l'if aureis,& collum torquc !iue clrculo au~ reo condecorantes,Brachio dexrro armillas circumdaut aur.cas, exi- guo clypeo ad formam bperculi alicuius ~x puro auro faao iaugues., M anu verb altera niu[cariurti ell: catid~ equiria faaum gefianc. Omnibus igirur ita congregaris,ili ordineniufl:lintlir,tum vero bo- uem przcedetem,qui nimirum ab ali'luo ,du~itur'?ll1nes tam, viri quam mulJeres OrdJl1emfequenrcs,per plareas & circa clUltatem progredlUn- tur, faltantes &variis gefricularionibm la:titiam [uam declarantss. Re- uedi vero inforum, & boue rutfus alligaro, tympana'pul[ant, Chorea, 'rbo'aliqu,? corripiantur,vel 'VloIlncra etiam'fi q ua: accipiant obligare & fan:ue polfelH. Rdiftcre igituraffeCl:ionibus & infi rm itatlbus non polful1-t,quiequid etiam de ill is fiar, nifi forfitan a Chirurgis Batauorum vel emplaU:rum vel medicinam aliquam acd- Itiant. , ,,~ Morbo gallico fiue vel}erc0 correpti, Sai(aparilla herba plctunque v-: R,m" '4 mOt.' zaUiei. tunrur, quam BataU'l a d ' Jl. J' Iloa: oeal:ran lip orrare magna co.p i,a r I E lQ em. am enim aqu,aflulliatili coquum,&:decoctum hoc poftmodum bibuntnon fine fruCl:u. <...b!in cti-am phagedama fiue vc:rmibus eorr~pri,quiexpe,. dibus vel allis corporis parribus,erumpere vidcnrur,hoc d,ecoCl:o vtun- tur, vtinfra pluribus, cum morbus hIe Batauos etiam ibi .~multum ver- [antes, cortipereiriterdum [oleat,hic de re dicerui'. In Cephalza vcf capitis doloribLis puimenrum quail quoddam adhi- R,m ..i a Ce· bent, ex eenis arborum foWs pllratum, ad locum nimirum affeCl:um, phRJ... Vbi do(orem [e'tHiunr,i/Iud applicantes.Q~od fi tuinores alieubi Grum. pam, & cutis ex infIamnlaticlIle aliqua innimefcar, cultro affeCl:um 10- cllm ap'eriurit, eutero iribus vel pluribus pio niagniruo.ine inflamma- tioni~ , feQuris incideriteS,&: fuppuiationem ita promou~nres,qua:poft puris eruptionem fLia [pdnte poH:modocoalefcad-linc eft quod'&em habeot exramious & ca!lofis tuberculis admodum deformem , Cica- trices cnim eiufrriodi, ab aHis ftigmatibus, qua: brnatus gratia corpori- phM",miA. 'bus i ncldunrur , agno[cere & difcernere facilimum eft. f>hleboroniam autem nullam adhibeni, "fulli fcalpello venam fecandi &: [anguinem Idetrahendi prorfus ignoranres .Eius veroloeo,G quando [anguinetn ni- .' mis abundatem libi moleftiam creare eXi(\:imanc , curi::mhinc in de cul- tro aperiunt &:fecant;vt fanguii> inde effluat. . Calterum fi morbo quodarii nai:cirali qriis co'rripiatur,nemo eft, qui, ' erg.'t'otos. non dico, med'icinam ei fadat, [ed aceelfu eum dignerur, aut dolores ~ius vel [olario & verbis leniat,.IE~rotu£ n.(lmnibus odiQ elfe incipir,&' .. omnes o R lEN TAL I S. .91 omnescumvtpcftcmauerfantur, quinimo vtcanem viliffimum cum abiiciunt, vixgu.rtul5 aliquam aqua: oleiueei fubminilhames. Nec ve- ro vila hie vel confanguinitatis haberur ratio, omnes enim natura, 3:- grotosauerfantur, it~ vt paremes etiam liberos fuos abiiciani & negli- ganr, !ieer fame & med1aconfechscerufiima mone pereundum eKe non nefeiant. CAP. XXXXII. DS 'MANCIPlIS ET SERVIS IPSORrM,ITEM.Q.VE DE MI- fire ".!foais & muti/atu, 'fflOmqr/o viCium fib; c9mp .. mu, nee non de mvide" & odio 'fuo (cJt invicem _ projtqullNwr. ILIC E N TE1!.admodumimerJErhiopcs&Nigrirasdifcer- , nunt, neque enim i£rhiopes "ocari volunt, led NelJYo vel./£N,lhunt'V"." /D cY I IDt' l . P,ll/I,quod idem arq ue N igritas [onat,..=thiopum VOC~bll- 10 mancipia dcnotari putanres, vnde fi eos eompcllando, ib,rhiO~lUrnvocabulo vraris,refponfum ab eis vix impcrrabis. N am cr- iamfi qua:dam eriam imcr,ipfos mancipia inucniantllr,tamcn non tan- . ta copia fcfe oifcrum, vt in LAgolavel congo,vbi imegras naucs illis onc- rarc & aliis diucndcrc po(fum , cum econtra in Guinea fa:pe maneipia delidcrcmur, & q uidam fint, qui .caeincrc cxpcrant,dllmmodo habe- ri poffinc. :. Caufa autern.cur non tanta Mancipiorum apud ipfos reperiarur fr~ M.n,ipi" '41" quentia J.1zcell:, quodferuos emcndo &vendendo nulla ibi commer- 00 1Jn", fiAnt. cia fiam, & ipfi eos tan.turn .adncgotia proprjaadhibcrcfoleant,Neque ' enim cuiquam,nifi in nobilium n~mero fir, ncgotiariones mancipio- rum emendo fcilicet & vendendo ea, exercere concc(fum, Fium au- tcm ex pauperibus mifet'is & affuCl:is,h,ominibus, qui rebus fuis pra:elfe, & viCl:um fibi comparare nullo modt po(func, vel qui ad mul&am con- .demnati, Regi fatisfacere non polfum. Hi cnim dum in viuis funt, ho- :rtlinibus,in quorum poroil:atem peruencrunr,inferuire cogunrur, per- Jiciendo omnia vel abieCl:ifsima ncgoria,& mulieres in negoriis dome- 1hcisiuvando. _ , '"QE:,od aute~ pueros atr}net,qui ~ parentibus fui's in feruitutem ven- MAncipiA /li- ~1t1,vmbus 111Is tlondu'ln fune vrdomell:ica perficere negotia potline,ll. gmA'. noton- -ll vella:uigandis& pcrpoliendis orbiculis virrcis,vG:1 capicndis pifcibus ' UT, ~dhibenrur,Ne autem Dominos fuos faJlcnres in pedesfcfe coniieiam, .ferro candcnti fignanrur, vr agnofcantur & {i fone aufugerinr in viam :xeduCl:i, Dominis fuis reltituanrur. - .Ca:terum qui oculis vel pedibus capti, vel alio ali quo membro muti- . , , 1a u' & m1' fce re arare: : ~ ~ L./i.nes[ ,. ., - ~ , ;'rI. vd fiuminis ~lii;ujus,riparh oli1neslauatum progrediulltur, vbi qu~~am inulierurrt, vmbi'lico tentis iliaquam de[cendunt,ali;e cantantes & va[a, - fua ;enea pulLlfites luduI1t; 'ina autero -ex torp if!:o ca:tu, apprehen[uIT\ _vel virum vel vxorerti defuncti ; fe<;umiQ. aquam dedudt, feme! atque ~tetum aqua: elub, 'it probe abIlIat:ur,\romergens, Dum au;em ita 1a- ~uahtur,querelas fuas fubinde teperunt & ingeminanr. Et hISo mnibus 'ita perattis) ordine ad .ede!; defuncri reuertuntur, vt ca:nam ibi capiant & Cefe fur[us oblettehr. ~ - lam quod ad h~reditatem & bona defunCl:i relitl'a attinet ,Cciendum HITt. i,,,, & eft, vxorerli defuncti, liue nbetos habeat, fiuenon; nihil dcmariti Cui ~on4s1,[unm. b oO-ls,ten. nete pOl'"le , q-uo I1-b_~ eros lr.u 1e1 ntare & e duOllre q' Ul!at,omm~ a e,, nim qua: ab ip[d tetitta[urtt, vel frard vel ;lliis defuncti con[aDguihei~ refti~uere tenetUt,lta Vt ne hyl~um qUidem retineat. ~od {j ver0 fra- ~er null us adGtlpatetip[eroet hzredem [de bonorum afilioreli~oru~ profitetur & offen. Et eadem ratio etiam virorum eft quorum .vxores moriuntur, N am mortua vxore maritus omnia eius bona fratri vel alii ex cQnfanguineis tellituere cogitur, ita vt nihil eiremaneat,vnde vel 11- betos [uftelltare pollit,Liberi itaque in h0C regno hamedes [uorum I?a- rentum eife non po{funt, multo minus vero vX0ribus in bonis marico- Lib.,i A,,;;m ru~ [uorum [ucced.ere vel quicquam ind.e retinere pcrmittJtur~ fed b~ Juoru";h."d,;t):l. fua poft mortem IOterfratres vel proxlmos confangumeos dlftnbu~ ".,,!uot. neceife eft, Vx ores igitur vi'umfructum folum bonorum viri habent,id: que dum vir ifte in viuis eft, & quamdiu viri viuunt bonis fuis vti frui poifunt, illis aufem vita defun§t~s,iam ancillarum inftar cum libe:is fuis . ., ~ . ' . ta c:xlre, o R lEN TAL I S. 9f c:xire, & bonis [ere abdicare omniblJs cogunrur. ~;c {tuidem cauCa cit, quod iuuenes&puellx ab ineun,te ;ttate ad I.lborem icCe alfuefIcianr, Vt Ccilicet ad matrimonium tranhre volentes habeant, vnde rei familia· ris admtnilhanda: inirium faciant.cum non modo bonis Cuorum paren· tum ,pelll: m,or~em ipCorum non fraamur, Ced & doris nomine parum vel nihil ab IpiIs acclplant. CA 1' . X X X X I 1 I 1. pE SEPYLTPRA REGPM ET PRAEFECTORPM SYORPMj qllflmfldo nimjrtlm cr tj'libll4 Cer:monjis til pfrilgaillr. E C E aliquo defunCl:o ludus mlilto maior conCpiCltl1r,tanti ~ enim propter mortem magifl:ratus Cui afliciunrur &angul1. rur doloribus. vt did & explicari Catis nol1 poilit. Ceremo· Lun·,.,IHna, nia:: Cane & ritus, qui bus in Cepulruris RegLlffi vruntur,iidcm R,s"nng'.,,,. qUldem !untcum commemora[lS luperiori capite, led cum Reges plu- flum mindl:erio opus habeanr , quam vulgaris conditionis alii , necer- [arium exifl:imant l11ultos iplis adiungi famulos, qui non in itinere Co. lum cum comirenrur,ced & in altero mundo,ipli famul enmr, & omnia [erviria peragant ,cum irer difficile& jJericuloCum ipliconficiendum fir, adquod non parum requiratur, RefurreCl:ionem qUidem mortuo- rum plane ignorant, intenm tamen arbitranrur mortuos Cuos in alium aliquem mundum commigrare, vbi variis rebus opus habeant, & eo· dem modo vitam, Vt in h9C mundo agant,Cumque nihil ibi venale ex- polirum inueniant, necelfarium elfe putarit,cum iplis aliquid bonorum fepe1iri, atque ita inopiam & necelIitatem ipforum iubleuari, non [0- lum de ClIpelleCl:ile domefl:ica, ["d & de vefl:imentis & famulitio iplis proCpieiclldo. ~od igitur nobiles atdnet;qui in aula regia,Regi minillrarunt,ho- ~uqullibet l11anclpium aliquodRegi defun~o largitur,cuills minifl:erio m al tero mundo vtatllr. Alii ex t'nulieribus Cuis Vnall1 ei /argiunrur, qua:: Gibu paret,& i.n aliis ei gratificetur,~da filiorum Cuoru ali quos ei offe- tUllt, Vt ita vrriuCq; fcxus Catis inagnus congregerur numerus eorum,qui RIg; """nil. Rege comirerur,qui quidem omnes intd:ficiuntur anrcq ua id ani mad- mult; 1"u;0- uerrant v:l cogitent, Q~i n.Regi [UO in uIiera ha::c efferre cofl:iruerunt; {:::; ,,"tun- mentlOl!e q uldem hac de re nulla f:.l.ciunr,fed tecre id dilIi m ulant, ne a· nimaduenant iibilOum Rege inalterum mundum profiCiCcendum elfe. Cum autem dies Cepultura:: defl:inarus iam inil;at,perCona Regi oJferen· da peregre abire cogirur,ablegata nimirum :lCuo Hero ad ciuitatem vel pagum hunc atq; alium, Vt negotium ali quod perficiat , Ced latetangUls in herba,dumcniminitinereefl:,Cubornarus aliquis clam at ergo iilCe- quirur, &iaculo vel hafl:amiffili cam petens ex improuiCo, ante quam id Cubolfaciat quidem rrucidat. CctterCi trlJcldati ad aulam Regiideferuntur, v( appareat qua charum ",,'w R'l i. nobiles & Cubditi alii R ege CULlm habuerint, Cadauera n. ilia omnia Can· ,"m R,g,ft· guine probe conCperCa & perlita.vna cli Regio funere vni [epukhro im.p,bunlHr. ponuntur, Vt limul cu 111 eo iter faciant, Q2n & vxores qua:: Regie prz c,<- reris charum habuerunt,vltro mone oppetere no verentur, Vt vni cum eo [epulchrci incl uCa::,& monumenro limul recondita::, pari palfuambu- lances ei adha:reant, & in alter.o mundo ab eo non rei ungantur. Capita 96 V 1. PAR SIN D I .IE Capitaautem eorum qui ita trucidantur,terra: non mandantur, fed M.nummti,,- ceruicibus reCeaa hafl:is affigunrur, vr fl:ipatum illis & circumCeptum Sfj 'XDrnlllJ~. h f: monumentum exornetuf,quodad onoremRegisnon parumea ,ace- re exifl:im~n~ocoqllO~m qui ipusFa'Iu dicitur, vode etiam aurum lliud, hoc nomlOlS obunult,quod chil. Fa'tu, hoc ell: au- AH'; fodi,. tum ex PtI!tu vocatur.N on facile tam en diau eft lie explicatu, quo in 10- vf,;. to Auri fodina: cerro inueniantur, cum pauci eti~ in maririmis ciui- tatibUs Nigriri inuenialitut, tiUI earum exaaam no iam & COo>nitio- nemhabc::ant, vel vnquani aurifodinis pralfenres adfi . t. cumboccu!- tiadmodum habeantur , & omni !ludio aD ominis pa nbuCque fuis abCc,?ndantur. . ' ... QEjlibet alltem Rex proprias & petuliares A urifodinas fuas habet, ~::':~~"'ifo-vnde aurum pei fubditos Cuos erui & tnlueem produci curat, quod ita ·erumm,mercaturx beneficio adalios poftmodo peruenir, ambulansex manu in manum,donec tandelll ad Barauosdeuoluatur,quiin Hollan- cliani illud tranCporrant , vbi propterc.ommunem vti!itatem in mone- tam redigiCur, .cum pm fulua ill:a feu BaLla q ux ex Gllinea affereur terra.> vitfhrm & onditQs aliquando in~ .• cve'nerunt, ~ ----------------------,/ o R lEN TAL 1 S. ' 101 ('~ "eneeu·nt,~quidcmadultcratio & fraus talis efl:, yt'lioh fae:\!'/: imin1- aduertatur,nequeenim lapidel:ydio,nequc vila alia rattCmc , nili forre fccuria~tUm iftuddiu!datuq dolnsin l1icdio ab[conditus deprchendi porea • Jitqae hoc quidem modo aurum [num argento & cupro deprauare ' .. , ," foll!h't, Culnautem quotidianaexpericntiadidiciJfeht l Orichalclllm Mdnol4iiNT!" 'INA 'VtNntur ~ huie permi fu' oni nonconuenire , quo d cum aurum co contineri non,u,';".' •• f: poffit,dolusfacile prodaturauro nempe ifl:o, fub inclldem reuo.;;ato,a- TUnlpAIIi;; ~jam.excogi ta~un~ rationem,q ua Oricha'cum etiam auro immi[cerent, Cum igimrinterdllm nummis qUibufdam vtantur qUi quadratam for- mam obti~leo.t, magnacopia orichalcumeisalfun,dllnt, quod dolum in p.ummis ilbs pra:[ertim r.ecentibus, non facile animaduerti poffe[cianr, licet reporis progreJfu,colorc mU[an~es,dolum etia prodant &apcriant. Sed & aurum arcno[U"lnno q uod' i P (I corrumpere ca!perunt, ~muis elll. C hika Frzlll nominanr) 0 ri cha1co ,." m 1'I I ud non II' que fi ar, ramen cum e1.m""l.OpTlUio. ' ."'/' Batauilimasaliquando afte.rences) veum ill:ius infl:rument! ipfis mon- ftraJfent,Orichalcu Iirnare & in tenuiCSimuredigere puluere cceperun~) quem pofl:ea auro permifcerent, Et ha:c quide corruptio omnium peC- fimaeft,quippe quam Demo olfacerc & animaduem:re facile pofsit. ' " Q.!t,a!huis igitu~ fumma corum fit in corrumpendo & adulterando fil.t!.m,., d,u., . auro callidltas & afl:uria, multi tame eriam aB~taui~ m()di inuenti fun~, 1!,~;::ur~'P'i­ quibus fr:lUdem facile d(!preliendanr, Vt Ita circumvemn non mfim- . ... -cami pe(sint) Nam & ipfimet p!erunque dohim cettis {ignis aperiunt, & fde Veillt forices fuo ipforum indiCio produrir, {j cnim riiale ubi con- [Cii iint,& aurum falfarum a.iferanr, timidi admodtim accedunr, &: ado- niti qua!! negotiati6nes aggrediunrur, cumque il1is peratl:is Bataul au- rum probare v61unt,zgre ill lid ferunt,&: nehoc faCiant modis omnibii& tleerecanrut,Quin &(;olorem In faCie mutant,& toto corpore quali fe- bn correpti cohorr-efcunr, ae taridem rebus fuis rumina celsritate con- feCl:is,exnaui <;!ifcederc adlJlodlJm properan't 1 metuentes femper tie fraude patefatl:a male mulCl:entur. . CAl'. XXXXVItL DE rERMIOP'S, .2.!:IBV$ NON NICRIT AE Si)Lv}.{ IN HIS Tfgionibsu habit'lIJI.tff,.fed etiam pcregrihi co proftcifcenw, palim m'- - '. Q"Mtllr, vnde 1};mirtlm exiflani,cllilU forma jnt, &qlloi7JQdocure;lfllr; , NA Vf i I TA res eft, quz 'Iegentibus etiam hfc, non paruIh mira vide,bitur,quodih corpbribus /:orum, qUi hocitiner.e BRWII ',"mll vr tuntur,& in lias regiones frc::quenter nauio-aht, vermes na- m"' .. ""~ b . Mln4 I",,· lcuntur "przferrim {i circa Caftel1umde c.Mina frequenter tiunt. , fefecontineant. ~6dipfum tamennorlira pridem BataUls innotuit, Cum qui ante aliquot ",nnos nauigarionem hanc[u[ceperunt,nihil ho- '" I rum deprehenderint,rtihilque de plaga & alfeCl:ione hac eognitllin ha- buc:rint_ Non tamen arud omn~s , vermes hi apparent, nee eodem tempore [efe eXelUnt. ~id;tm enim citius quidal!l tardius iHis torquentur', fic enim invenias J qui dum in itinere adhuc (unt cos acdpianr, alii I N 3 ' peratl:o L-____________4 ~ ________~ __________________~ _____________ _ V I. PAR SIN Dl.A! fl.!!i NiJ,it4,it .. . hUiHno,bofob- !III, qUI ,---".lu:::.tluti1~~~~ltyj_.!.n:s i,{/~ qui veladz5. miliaria tantum Cep~en moti Cunt,dolores hoCce prorCus Ignorant, . Hifrorici veteres multa quidcm de hiCce'vermihus runt,ccribent~s intcralia, vermes cos veros eife, & fil!!id .~Hd 'tI. inflar vitam ~ti~m h~bcre, Ni~il tam en ~c origi~e & ,m'R,hi< "', runt, vnde 111mlrum 111 corponbus hOIDlllum eXlfrant,& vnde' Iltltf'_L'- >nib", IInno," tIIr, Q!!:.od quidem argurncnto cft,verarn.~os cauCam zqueac nos igno- ~:~"ttrl"- ralfe, Cum vcriGmilelit, cos Gv cri aliquid hac de re cognitum habuit'- fent, ill lid pofl:cris ctiam communicaruros fuilfe. Nam & Grzci &.I.E- thiopiei fcriptorcs eo rum mcncione'm facicntes,incoias quid~mhui~$ loci valdcab ~istorqueriaffirmant, fedcirca caufarum & propagatie- .nis corum in'quHitioncm ,vel pifcibus magis muti deprehendun~ur. . Q!!:.in imo non paucos inuenias DoCl:ores.qui pro bare conantur,nCG .An fl· t."", & vermcs eos veros elfe, Hec vitam habere, qui quotidian a quidem expe- .. ', f,),J,sv. entesvn'- C . ricmia fatis rCLUtlilltUr,CX qua mamfeftum eft veros,uaturales & perfe- Cl:os eos .vermc's elfe, & vitam vereobtinere. Sed& hoc'.admiratione dignum eft, hanc folam regionem,cum pa~­ cis ad.huc aliis ., qua·rum lohanrles Hugo meminit in itinerario fuo, hui~ malo fubieCi:am & expolitam eife,Alia: enim Infula! omnes in India 0--- rientali & OCcidentali,quemadmodum etiam in China, Brelilia, & ali- bdita! , vermes hofce prorfus ignorant,& quod magis mireris,ipfam ct- " iam-S. Thoma! inhabitantes infulam,qui locus tamen omnium in toto mundo infaluberrimus habetur, dehocmorbi generenihilqllicqnam nouerunt. - < ~od arrinet ad caufas vnd~ nimirum hi vermes in humanis corpo- ribus na(cancur, N igrita! qUidem varias afferunt,fed nullam verecon- ;:7;~::;~s firmare poffunt,~dam enim prouenire cos dicunt cx nimia cum mu- lieribus familiaritate & con[uetudine, Alii dicunt ex ccrtis quibufdam . pi[cibus, qU0rumquotidianus ibi vfuS€ft, eos oriri, vndc rcperiunt~r qui pifcibusin vniuerfum omnibus,qui iflis quideminlocis capiancur, abflinent, Alii ex nimio aqua! vfu eos procreari alfcrunt,ncnlpe ex na- t.ando & porando, Alii terram ipfam incuiant, Alii vino de Palmacau- {am imputant, fcd'& pancs -quosKankiens vocant,aliqui hoc nomineac- cufant,n vere hic diccre polIis,q uot capita tot fcnfus,quilibet enim pc- culiarem ubi cauCam fingir,eamq; ca!teris omll·ibus pra!fert, & pra: aliis ,tuetur, cum nemo tafnenut,qui rationes fentcntia! fUa! vel in fpeciem . probabiles afferre polIit. Certum -cnia1 eft caufas hafcc nullas elfe,nec vllam etiam veram call~ Catt{Arum,, - fam dari polfc, cum comrarium fa:pc acciderir,Deprehcnfum en;meft f~wio. aliq uos q \libus cu Nigritis mulicribus nulla iIuercelIirfamiliariras.qui a pifcibus, panibus, vino palmarum aquifquc marinis plane abftinue- runt, lauando fefc nonobleCi:arunt,n!,!c pedem eriam cxnaui in rerram . po[uerunt,plus tamen av etIhibus hifce doloris perpdfos effe~qnam qui • t:ummulicribus Grcbro conucrfantes,pifces pancfq!,lc eorum ~omedq~ runt. .... () R 1 E N TAL I S. / 1,03 runt;virio palmatnm fefe ingurgitarunt, deniquc & in rctta,& in aquis [efe freq~rlter obleCl:atlll1r. , Pra:fumitur ra111en o 111 I\iu 111 maximc;exaqua rorabili eos progene- cari qua: aN igriris redimirur, qui eanl exlacunis & ltagnis fuis haurire Cn';4 -tmifi· uafferre fole~lt,Er fane fi rem alri\J~ perpendere vclim~s, videbittir qui- ,ml,.,. clem ha,nc verillimam eorulll cau(am eire, N am & in Infllia q llX Orm(.U diclrur,& liuie malo edam fubieCl:a dl:,qui av ermibus ruti eife VOlllnt a- qU'llll dl1lcem quam bi,!>ant,ad 18.iil?pe orgyas fubaql1afaHaexifl:entem, nwrgorum. bencficlO ex filari cxrrahl eurant. , ,Verum quiJem ell:, qU0fdani hoc ~alo noni~feCl:os eife, qUi mul. tum ramen aqua: illius biberullt, fed 111 naUlbus luis in porru vickrte ci- uitaris !ilbf!:irerunr, &in porrum 0l40ttrreci llirai:is venerimt, vbi potiili. inllm maltlm hoc vires tuns cxcrcer. Nam qui ad Jckram ciuiratem & loca vltenor:t comme,rcia fua eJterce~t, raro hoc morbo corripiunrur, quemadmodum etlam Nlgrita: in hac cltiitate habirantes parum vel ni. hil deeo cognirum & perfpcCl:uih habem,cum econuaqui ad0l4ollrram negoriariolllbus operam dare folent, malum hoc euadere vix poilint. Nihil ramen cerri, Vt vr {it,hi'c definire de caufa huias m'ali voluinus, li- tem fub iudiee relinquenres: , ~i ill1s corripiunrur dolorem pereipjuntincredibilem,~idam e- D'wr ,'ne.t,ril.' nlm neclhre nee incedere,q uidam vero nec fed ere nec decubere p'of- iilil. funt, Aliqui quafi exanimesiacent,quidarione pro. ;r::;':~;:iI:s. -traCl:ioneq; abll:idendii,donec ipfi [efe rurfus mouere incipiant, interim. vera ro .... vero pars ilia qua: extra o;UIL",U.JI" canda, vel allllganda:el~t~~~~ ties autem ~lJ.iitws:i1G(Pm1l limul ex(:erJ:littlr~prOlllld!= 'terandaell, donee abrumpitur anreq uam exitum invenerint , Vet_ _ _ fentilIimo& noeentilIimo , quoinfeaum vulnus magno verfari zgrotum periculo neec/fe fit. . Non ratoautem aceidiE, vt vnoextraao, alius per idem foramen exitum fibi quzrat. ~inetiam alii paucioribu,s torquentur. Quofdam enim invenias,quideeem decim vermes fimul & feme! ex diuerfis corpons partibus tes habeant,qui quantuminde percif'ianr doloris,quilibeta:ulwal:c cilime potl~ll:. . Ad quamitatem eorum quod attil1et,ea quidemnon vnlufmodieft, ~Ant.tJU , h. ~dam enim inveniumur vel orgyam vnam in longitudine exeeden- rum ",,,m.um. res, al"I l vero b reUl'O res {ju nr, "~";d a m eraI Ilitl' e (ju a nC d es eraI Ili ores zmu- lamur, alii vero vix minores in reftudine',quinimovix tenuiorabomby- cina vellimea fila a/fequunrur,& attingunt. Il.Im',{iANig,i- Nigritz quidemremedia iIIis nulla adhibent,fed eXitumipfis libe- ."rum ••n l1" rum relinqu~nt, quo abfoluto vulnera fola aqua marina e1uunt, quam ",,,mll. iIlis :.ldmodum conuenire affirm ant. V t aueem in pauea eontraham,do- lor hie ramus eft, vr qUlS hoc irer abiurare,& locllm hunc in perpetuum virare deberet potius q.uam eruciatumab vno tantumhorum vermium perfentifcere & experiri. ' T,j1im.nu. Iohannes Hugo LinJ!fchottanus,de his vermibus in Irinerario fuo .A~",..m 1~" feriblt,morborum omnilJlm maxime dc:teftandum,ab his ,vermibus exi. ! r.:;:,,:r,;~h;' fiere,qui cruciatuHlxquifiriilimi5s gignam,homines in Infula qua: Or- mus vocatur mfeftenr,& ab aqua quam blbantortum fuugl_l.l aD,~a,lu ..n .-l·"-_-----1 -n-haraniusvero quidamin praxi fua cap. II. de his vermibus ita feribit: Reperiuntur 10ea qUa'dam, vb'i in humanis corporibus vermesnafcun- tur, quam aliqui paffionem bouinam nomi~ant, eo quod boues eiuf- modi morbis plerunque obnoxii deprehendanrur, vermes cnim intra carnem & cutem nalCentes fefe extendunr & tamdiu' oberrantes fer- pum ,donec perforata cute exirum i,r;veniant. Curario autem eonfiftit in p-urgarione & exeretione abundamis pituitzfiut: phlegmatis. Vulne- ra pof!: verm i urn eruprionem, buryro recenri, cui falis nihil admix rum fit, in un gen,da fum, quo dolor q uidem lenitur, & f,mitas mirabiliter promouetur. CAP. X X X X I X. DE SALE .f im adhu.c riauem q uandam Gallicam ex ,D iepena venienreil!. clii nomen 1ij}mm[e vltlS pei e~ar?ror~entis.inaiori biJ..s perfqrataiP (uffocarunt,maximaqui_ dem pattelioml11um Il,1aquIsfubmer[a, reGduo vero comprehenfo& ad triremes da~riatdM.ccidir hoc ante annos plus minus 18.Et hodier- no adhucdiealiqui dehacnaui in cafl:elloLa t.Minareperiunrur. c Ean_de~ vero formnam eriam nauesalia: ab his rriremihus experra: funt, Nam & in promonrorio quod Cabo Corfu vulgo vocant,& ad Ber1/1in aliquot naues opprelferum, qUa! clades cumnuper admodum GaUis acciderir,hc vt [ubinde aliqui .ex capriuis ad naues Batauo(um confugi- arit, atque ira captiuirate [e Iiberari petant., Cum igitur barbaram hanc Galti ultU' het & n efancl am LuGtanorum crucielitarem Galli aliquoties elfent exper- "tfir", tDgun· tl,cemp'orare fibi &. ablbnere ab hac itinere''luam 'tantis [ere obiectare lur. pericuiis m,aluerunt. -ltaquc iaril Littushoc a Gallis plan.e defenum & vaC,1.lum cernituf. CAP. 1i, DE CAPlT-ALi OVIO LVSITANORVM IN CASTELLO L4 \ Mins: habitantitem, quo omnt s g~;Jtes,!ine pe~uliar; Rtgu ;71 HijJani,,' - (onfen{ie & permiJJu (omrlJerciain,hi! regionib1i4 exem· r( 'IIo/mtes maxime tamen Bata'llos dr Bel· :$ gas proJequnntur; V'M' Lritani ~ cam~erdis GaIl6rum £thi(5pes auocar« ,nu!'a mo~o polfent,q ui amnibus &camminanonibus & in~ , .hihiti0nibus carum pofl:habitis, io(propo{iro CUd pergete,~ cpmmerciacum Gallis indies malOri exerc.ere non ceJfa- rent, mut&to ~onl1lio,id egerunr, vrGallos accelfll prorfusarterenr,at- q·ue ita ill is non amplius adueniemiblis, commercia ifra ctlderent ipGs . Cb.jilIA tuji- folis commodo & lu~ra orill1i perfruentibus .N on aUFem aduc!'[us Gal- 'An",.mAd· los tamum [u:c direct,a fuere conGlia, omnes enim 'rr1ercatores culUf- UH m Vtri "" cu,nq.u~etiam natio. nis eifen,t, vi [unufia ah ilia lido. re prohibere, & o· IfAI;f1ntJ. rpni:bus modis pcr[equi conihtuerurit, nemini parcq1tes,cuiu[cunquc; vel nationis, vel sonditionis,digpitatis &f0ctuna: elfent. GAOI[upp"ffi, FaCJ:ojgitud Gallisiniria,eosaliquotics ita exceperunr, vr tandel1\ furori iprorum cedere, & ab itinere hocabihncre cogerentur,cum ItX- pugnati~ ip[orum nal).ibus I mirerum, in wqdum eos affligerent , ~ in captiuos fxuircm. ' . ' Lujitoni ipji.b , A Callis ad propriam (ilam nationcm defcenderun~.Erant enim in, :::/~~'" ,IT ~~lita,nia aliq ui,q ui perfpecto huius nauigarionis ~ommodo,if1fi etiam " ' eam '- \ o R lEN TAL I S. 10!} e:lm infritucrcc~pcrunt,fcd line ramen' con[cnfil & permilI'u Hirpano~ rJ rum Regis peculiari. Cum igieur adloca qua:dam vcnirent, qua:: com- modis Lulitanorum de <..Mlna commercia ibi [ua exercemium, [emi. reIle, aequc iea ab illis vidercnellc, ipli triremes ftaeim [lias ad locum i. ftllm deftinarunt, Verum cum Lu(irani ame triremium aducnrurn,pcr- acl:.1 negoeiaeionc [c[eexpediui(fcllt, & peticulum iraeifugilfent, faa-a diligeuriinquilitione,ex Nigriris, & nauisiplius &nauta!pra::fe6tiqlle nomina cognouerunt, & abiegaea ftatim ccloce, rem ornnem ad Vdcc Rcgem detulcrunt, qui nauim ifrarn diligeurer obferuari, & quampri- mum aduenirer detineri pra:cepic. Cumigiturventis tandem [ecundis N4'11it Lufttlt- porrum alfecuell, domum rediree, de mandaeo ftatim Regis,omnesq.ul ;~~~mfifo"­ in naui eranr, capriui abducfri & ad mOrrem condemnati [unt, naui ip[a cum bonis on1l1ibusfi[~ Regio applicara, jdque nullam ob cau[am a- liam, quam quod ab[que con[cnlu & permifIiI Regio, nauigarionem hane inlliruillem & in 'G uinea::littore mercarura exercere a uti. fui{fenr~ N on diu eft, cum Barca q ua:dam vel nauis Hi[panica ex loco quo' dJrn quem PurJ4 Port vocanr, ad alium Rio d ' Lfirde4 dictum, nauigare N4V;' H!U> ••; . volens, in piraras incidir, Ha:cigirur ad Caftcllum de0J1inHlppeilellS; (M'f",UL4 vires colligete,&de aqua d u Ic i a Iu·· l.q uea d cccprum I 10C irefablrO luen- /Our"',". dum necclfariis rebus fibi pro(picere experebat. Verum cum nauis ha:e; licee Barca Hifpanica effee, priuilegio ramen regio de porru hoc adna:- uigando calerer,:l Gubernatore Caftellt de 0J1in4 poreftarem adnaui. . gandi impeerare non poruie. ~in imo hoc ab ipfo qui inca erantac- cipicbane rcfpon!i, {i capriuitarem euirare vcllent,litcus nonlegerent, . -- impune enim feillud non habirurum, Iraque Gne vila Iefe6l:ione inde dilcedere,& cxptum ieer continuare coacti funt. . ~od {i igieur tanta erga filam naeionem funt crudelieate & inhu- manieare, & quidem in Ie eamleui, qua: nihil pra:eer commeatumcon. cernie, quis mirabieur tam immanes eos effc, & r'am infariabilem exert' cere fxuieiam erga genees alias, quarum hofl:es runt prorfus abiuraeir quemadmodllm pra: ca:reri~ quidem Baraui funt, ql1ibus molefti elf'e .& modis omnibus infidiari non dllbieanc. , . N am ve in de[cribendo LuGranorum odio, ad Baeauos randem per; BRt41J;1*' ueniamus,ipli quidem notieiam huius Iittoris aq uodam BernhardoErirk . .ANtDYh'n.t;~ . , . . tJam UIUJ ",. jelJ c)l{edmbucccnji acccperunc. Hie enim re-gionem hanc primus II1Uel1le I.,i< ."'1" & perfcrueaeus eft, clJm cwpriuus G[uidemin lnfula Del PrilJcipu Lulira- ri ... nis tenereeur, vbi eriam cognoucrae, quomodo Galli locum iftum de- {etui(fene, & crudeliraee Lufiranorum via-i,:l nauigarione ifta iam abC. tinerene. LiberaellS igicur capriuiraee fua & in Batauiam irerum reuer- {us, commodum hujus regionis quibu[dam aperuit mercacoribus,. qui fidem ei habenrcs, inltrua-a ftatim naui, impetrarunt ab eo, vr pericu- lum f'lce ret,& irer hoc aliis prxmonftraree, quod ipfum qUidem etiam lubens prxfl:irit, qui eumparefaa-o vniuer[o littore, [alnus domum re- uerfus Gr, aeque ita glaciem quali primus perfregerit,honore inuemi & llperti huius Iitcoris priuandlls non efl:. . . . Lu!irani igicur videnreslirrus hoc Batauis innocuiffe, & Gallis rna- LufilAn; Ai- gno laborer '.r/ .ix depuHis Hollandos iafuceedere aq llibus plus damni ex- 1Jtnlu BAt.-n. d"" 'Vorl4m ,,,- pevres caftellidec.Minaviderenr,commcr-J cia' ~jntcr Nigrttas 8[ Batauos indies maiora ficri, & rnultuin inde ' , ~i'amn,i-ad:fu.detiuari ; quam his meridaeiis & calumniis parum vel nihil ' · p;ro(icel'ent;tl@n .tallierl,€elI'aftint dies h66'tesqi cogitare quomodo iptis i1ircommorl.lrent. Et ptotnilflS quiqeinfplendidis,ponfemel apU'c:rNi~ . ,~il:as o:lDtinuenmt, 'vdt· d:1lmntini iplis inferrenr, que!Iladmodum circa )£,hlDpts 4/" qu.' B414"''' prom0ntorm' m qu.o Ca h (j Cor.co.v.'o cant,aI I' quan d f:.n. . . 0 a"LUm memmlmus, ".Jllm,' ,~ ,< vb.rSimoimnquendamX:aje qui ibi commeroiorumgratia fubfifrebat,in- geniOfafallaci&; aliqilorfQciis priuarunr, Dicebaht enim Regem hu-ius promonLorii in prQpriaperf<;manauem BarauoI'ulIi afcendere,& perIu-. .. iliari decreuiife ,leaque Nauclerus, vt RegeJtieo tnelius accipcret,doIi nihil fubelfe rarus, feapham fuam maiorem cuni fociis aliquor ad linus , milit; q'ui Regem ibi pra:ftolarentur, vertientem exciperent, & fecum ad nauem perducerent, fperans negotiationes fuas aduentu Regis mi; tifice promo tum iri , -. Paulo poft LEthiopes m1,l!tis naulculis (uis >a d fcapham Batauorum appropinquare viii funt, cantatltes,ludentc;s & plaudentes,nonfecus ac J'(,Ji,i. Nig'i~ fi Regem [uum fecum haberertf, Verum euentus fallaciamaperuit,qua- '.rum BAt4"'U prr. mum elll. mlrc ap h am Ba raUbrut.h ai t' r. ' aUqu't inteTJ l(:lquereFltur,lummoJne~pro- tata. ruentes impetu, omnes ex impr,ouifo 0pprelfosrrucidaruDt,vno arqut altero exceptis , qui fumma dexteritare cxmanibusip[orumcll.mJca- pha e1apfi , morrifGJue -peri~ulo euitato ad naues BacaLlorum reuetii fum. , Hzc veroproditio ex inftinCl:u L\1liranorum dctMina fa6\a fuerat, qui cumnechoc mociorcmfu~ccderc feBeiter cern.!ilrcnt., iam ratio- Qem o R lEN 't A tIS. IU nem Nigritas docere ca:perunt, quaaUCllm adulrerarent,& malum pro bono B.Hauis (lbrruderem, (petantes, (e vel hac ratione elfecturos, vt conimerciorum huiulinodi pl"O~tcr dolum Nigritarutn multlpliccm .lElh;,p~ti~' .' \ '. . jlmllu J-Ujl 'If- pertXll,randem a lIttore ho cab( ll1erem, (cd nee hac ratIone res ex :l-IAnD"'nJ ••u rtl nimi lentcntia Cueceilit, Bataui cnim doJum (ubolfaocrc il:arim cerpc- .dlllll'." in- runt, &aurul'I1 maiori il:udio impo(lcrum cxplor:lntcs facile eUitatllnt, "p,um. ted&Maflh.£tl4qUldartl Cornellll4nauiumquarundam pra:fectus, ita Ni- gritlu ob adlllterarum & vitiarum 3 ltrUll1 corri~uit)vt non modoab iln- J'ollura hac 1111poO:crum abO:l11cre cmpcnnt , led C[1amnUlll hodle ad memionem non1111is eius cxhortc(cant. Sed & q ucndam ex N igritis Yoetim dictum, qui mercator habebarur 1'",1;IIDA~" tclcberrimlls, &: propter conCuctudincm nimialll,colllmerciaq ue q U:E imp""'R 0; e"ercebat quotidie, Ihtallis famiJiarilIilllus erat & gratilTim us ,oblata,"',mpl., cerra auri (lllllma Gubcrnaror ca([elli de Mina 1l1duxir, Vt per prodido- nem aJiquot Ihtallos Luliranis Ce traditurum reciperet. Hxreb~t rum in Jittore dlo [c'l~ha qllxdam maioris capacitatis,qua- les luntquas Oneranx naues quaIl aifeclas Cecllm trahere (olel1t, Hane; ingrclTi proditores Nigri tx,a~nice Batauos (aJutabant, & v,aria locutf, \'erC.1ri dlcebanr non procuJ a Imdrc ceruos aliquos & feras alias quas iClopo perimcre facihmllm foret, lraque Batani cupiditareccruorum accenG,ues O:atim ex Cocietate Clla in terram deponunt vt fcriS iUis inl!- diarentllr. Interim Nigritania: & Luutania: regno pro[cripti,adhoc cafrellum relegantur, vt·ibi fripelid,ia.faciant,~ mercatoribus fiut pra:fidi(), Sti· S.mptllA '1";.', pendlU Vero vnde VlUanta RegeacClplUnc,Ipfius.n.eft, omnes [umptus,r.. cm " gotu,. qui adfufrlnendos pra:Gdiarios & alia requiruntur,ferre,nec quicq uam mercatoribus oneris impofirli efr,nifi Vt naues mercibus omnis generis oneratas,proeuraroribus [uis cranfinircafit,quoru officium efr V[ in Iwe Iittcrrerermut-atiscufruCl:u bonis,3Utli diligenter colligant, & nauibus Hi[pahicis-impo{iru adDom·inos [uos in Lulirinia degences reminanr. Barca: enim fiue naues Hi[panica: ance h:ec tern pora duabus in anna N4v" bL uli·,,· vicibus Ly[abona ad cafrellum hoc mineban·t·ur, feme! fub initium an- :;::"'",: ~;, ... rii,menfibus nepe Aprili & Maio,&.femd[ub fine eius, menfibu~ nem· fr'~UInI.'un,. pe Septembri & Octobri.Ne c vero Hi[panica: rantum,[ed & Gallica: ad hoc itcr ddl:inabantutnaues,qua: nimirum ei [ufficere viderentur, vn- de etiam nalligatio'hctc ~allis prim urn innotuit qui progrelfu remporis, ipfiquoq; littushoctnui[ere,& commercia cum Nigritispropriaexer- cere'c ohaci [unt, vt fupi-acopiolius dictum ell: Nonautem [eparatim[edcpniunCl:im;& cum comitatu quatuor vel quinque riau1um,hxcnauigatio quotannis perficiebatur, qua:limul ad Ca{tellum detM'inaappellenres,pofr bonorum iiuemercium depofitio~ nem,ad'qu'atuorveJ 6. [epcimanas donee rencerentur, &rebusnecef- £Uiis rur[us:.inflrueremur, ibi · fuhftit'erunr-. P Foterallt il+ VI . P A It $" . I N D I 24i :,:v.: :::,:;}". Poterantigitur tum LnGta~ifpacioo6toveln()uem nienfium hanGnauigationemab{olu~re,quamhodie j)a[al'~IIlCl~~ LujitJm;" 117ft. rno duod:eciQll jl$c;M!ltl~'Ql~ ,QI'll ,"'HI', fa:pe tot mJ:AJ~!lffl~_!II firani toti Vi.l~,it;i'llt;ri:.~ • nullamibi i' po1lin~ , quemadmodum Lufitani tacietia.QW cia terminumfereiam alfecufafunt, ita yt commodi e", cafiello hoc ad Hl[pani~ oommercia Ll:Ilitanica iam fere celfarint, rum multitudinem,Batauorumque freq qui c!es [uas in hodinora diuendwlt,quami cas Lyfabon~ iplimet redimere GOguntur, . . , Lojitd""ii& fed cogebanturac-i. qUiefcere&acciperequicquid iplis porrigebamr abfquevlla lergi\ler~ "- fatione. : ~id hi~ de n'a,he quod voc:li1t,feu mun'eribus dlcaltl., qua: Nigritz n eg';rM!;, "" aB arauis hodie peractamercanua exiguur 1M ciri~ profeao rum n9n e.;. "'[4. rat vel canriJlum ipGs d0nare, nequequifquam iEthiopum reperieba- ~ur,qui donariorummentionem facereau~e~et. Por.erant igitur t~ni Lufirani inerces fuas ranti ven'dere, quanriipfimer volebam. cum nc- mo ade([er qui eos impedirerjnemo eciam ex Nigriris Gonqueri de pre. cii magnirudine auderer. Vnde coUigere facile efi & iudicare, cum quanw il1ha:cipforum negotiario, lucro & cOlD-modo tum fuerit con~ iunCl:a. ' Pra:rerea tanuum Nigritis 'inieceraht dinoretn,vt ocino elfet,qui vei granulum auri adulrerari & c0cmpri ca£lello inferre,&Lufirariis pro boo no obtrud<::re auderer; . . . Iiit"t1[i ri •• ,. Et fane qUI Ca~eiio l?e c.Mina. [\,lhied:i runt Nigritz, etian1nnmhodle . • um trg. . Ni vinculis iibs quafi conariai aG ubernaroribus tcmenmr, fi enim Gu- . sri"", , bernator inrelligar, aiiq uem tone ex iilis,nalles Batauorum line fu(';)Co~ fenfu afcendilfe, compedes ei .(tarim iniid curat, O&.od Ii aliquem vel veftem, vel caleeos, vel pile-!lm, vel aliud qUid eillfmodi ab Hollandis, faCl:a permutatione, accepilfe ,animaduertat,fiatim ei id vel pror[us eri· , pi, vel ViiI eius ipfiinu:raici iuber; , . , Ante aduenrum ceree Batauotum tuhrani [cfe in cafiello non mul- tum cOlltin(i;banr,fed lihere, pan'im regionemifiam peruagantes, hine - ,~ . . inde o R lEN TAL I S. 1I5 inde 0 b~rrabant , omnia perCcrutantes & inquirentes, vnde vel mini- I mum Cefe percepturos vcilitatis fperarerit. V erum Batauis iam pedem in ( [erram ex nauibus {his ponentibus, Lufitani fefe retrahentes loca ilIa J 1...- omnia vbi BatauosCublill:ere nouerant, deferuerunr; vtpote cum qui- bus conuenari , & amicitiam col ere legibus 8lll:arutis Cuis pro hi bean- mr. Vnde fa6lum ell:, quod 10ca ill:a omnia vbi Bataui inultum verfan- tur &commorantur, aL ufitanis plane,defeccrint. Hoc vero aufim af- hrmare, Batauos fi Call:ellum dec.Miml infuahaberentpotell:ate,velin maior.apud Nigritas ill:os dignitate & autoritate, quam Luutani vn- quam fuerum breui futuros. Interim tamen negari non potell:, multo tcgionemill:am per Lufita- , nos meliorem faCtam, q' ui multis eam, potifIimnm tamen propria: vti. LNjit."i",N!IU litatis gratia, auxerunt commo dI' S, Ir1. C em' m mu Iti'S pecon' b us a b nn d are .rA.m m mh,A4n", nIj,{,,·. iam eernirur,qUa:ahte LJ!firallorum aduentum plane ignorabantur.Sic urN.t. triticum Indieum,quod VI1ayr'vocant, Lufitani primiibiCeminarunt, quod etiamnum neceiIitati Nigrirarum inferUlt. Sievt haberc:ntquo fefe recrearent, calamum indicumuue faccari cannas, &mel arundi- nis, cum Bannan!! duongo,v/fJnani.5 & alii~fruCtibus, his regionibus im- porrarunt, qui fru6lus Nigritisante ho:eetempora planefuerunt inco- gniei, & propterea auide initio at'> ipus expetebantur,ad explcndam ni- mirum voluptatem fuam. Tunc temp oris fructus ifh fatis magno yen· , debanrur precio qUi progreifu temporis Ita Vilefc~re co:eperunr, vt iam ~~~thl"m,w'. vel minimo veniant, Cum regid omllis illis expleta abunder. Ca:terum quod ad valetudinem&fanit:ttem Luutanorum ~minet, ipfi quidem egregie fe ibi continere & acrem ill:um Ferre melius quam Baraui po/funt, quod ipfum qUid em ex diligenti cura fieri exifl:imo, cum valetudinis iuo:e rationem habere melius quam Bataui fciant & fo- leant. Sed mulieres Lufitanicl.: ibi fefe a:~re continere poifunt,femper enlm Z.ujit.ni NI"I· infirma funtvaletudine, & morbis perpetuis intabefcunt, quod natura /u mNII,ri~1M loci eas non ferar,& aerem plane habeant contrariulTI. Eam ob caufam 'UIHntUT. Lufitani raro mulieres fecum adducunt,fed eligunt fibi ex Nigritis pru- de~tiores quafquejvel eas quas 0l1e!atovocam,qux intetmedii fum in- ter albedinem &nigredinem coloris, Luridas nempe, qui bus ipfi ad- modum dele&antur.~amuis cnimnon ita iBis copulentur vt feparari ab iUis non FolIint,fed pecunia eas redimere foleam,habent tameh eas pro vxoribus legitimis, fed qu~s pro libitlbtamen af e dimittere poJIint, aliis in locum ipfarum dectis & receptis. Ho:e veto mulieres pletunque aliis, qUibus Nigrirz vtumur, delica- riores funt & infolentiores,vefi:imentis eriam e1egantioribus vtumur, vnde facileetiamdl:easa vulgarioribus difcernere, CapilIllm emm 0- mnem abraduhr & derondent inll:ar virorum, quod pra: aliis omni~ bus peculiare habent, vell:irnemis interim etiam fplen- didioribus & ornatu !llaiori vremes. CAP. n6 VI. PARS !N-IhlE CAP. LIII. bE PROPPGNACPLO SIYE CASTELLO LAMINA, .2jiJ. modo nimirHTII exirNnHTII & TIIH1J;tllm jil''1U4Ublll perfonu habitelurl& iJlUm commeattl reb;,fillIe nec;,g'lIriu aliu hoJie _ ]it ;"jriUltn/l; As TEL i. it M vel propugnacu/uin LatMitla finis fi rmum eft &inconuenienri loco fi[um,vride&commcrciapr~ o ue­ ri & regio aD omnibus incurfionibus defendi quam optime CDmmD,Ji""ts polIir,In loco enim optimo & toeius quali regio~ inrermt, ,hu;u, c.jlelb. dio exrrucbim efr, vt pagani eo vndique c~nfluere fa~i1ime polIinr, & commercia [ua cum perezrinis ex~rcere, N am & pra:francifsima ibi i:e- peri~mur pecora, & fru{fus optimi ~ aliaque qu.a:~d c.o~mune.m ne- ccfsitateril & fufrenrationem vita: necetfaria fune, Vt cafrellani fefe inde fufrentare quam ciprimc pofsirit. . . .. Sed&: naturali wbore munitifsiimim elf, Ai-cern habens (uper faxumfirmifsimum extrua~m, quam aD altera pariemarc: aliuit, v~,i duo bus Trmtilfirmifs imis propugnaculis infefttllI\ efr,ab altG:ra parte ft- Ihiliter propugnacula dy:o habet, tcd non zgue firma& ullinit;}, quod .Arx&pDpH gTJ,uul". perictiilamabea parte nori vCqueadeomag,num imminere caftellov'i- deatur.Ex IirmlJsiinis autcm Iapidibus propugnacula iltaextrufra fllnt, quos ex folido {;lXOe XC(dG:funr, quemadm?dum etiam Cafrellum r~­ turn fere faxo inGfrit,& tam degamereiimpoGnimcrt, vt [axumnemi. hi impedimento vel damno elfe pe(sit. . . . . J'"liHl11. , Valj~mab e,a parte, qua mai-e t etpicit, aliquando quidem depref- '(Ius habet, fed locus ibi ~atura munitifsimus eft, altifsimis l1empe , faxis, quibus propugnacula impofita funt, formidabilis . At yero a parte oppofira, muros habet admodum at erra eleuatos, quos inter & arcem ipur}i, inrerfritium q4.0 Gid!tm efr; vt circumiri C;til:ellum, vlildi- qua que po(sit, quod magninidine fua arcem Rat:nmetiam in Sc;landia FDjf~ ferme adxq uat. ,Sed & folfam habet murum vndiquaque cingenrem & ambH:nrem, ab vna quidem parte: vacua,m fere, & ficcam, atab ~ltera,quamare arringit aquafatis r~plerarn.Nam ab.prieniali parte f(lf- fa ha:c mulcd profundior eft, & aqua ita abun.dar, vt.Ban;as liue nauigia ipforuin aclmirrat, vndeeriam mercaturamibioliin excrccre quam fc:- licifsime poruerunt" • .' . ' , . Porras porro Cafrellum duas hab~tivnalnlatefe orienrali & alteta:m ip occidentali,qu wm ali qui ibifex velCeptem feptimanis hlEferintanrequam adpromonterium, qnod Cabo LOPIJ Gonfo/vts vulgo rocant pcrtingere poruerinr. ' Ad ventO'rum vero rationem quod artinet, fciendum-eft, ventum , qup .quisadlineam zquinoCl:iaIem ae<;eiI"crirpropius, eo magis in au- ftr\im:indin-are, ita vdinea hac Cuperata, venws deprehendatur vd to Notus plane , vel EurQnotus, vbi vero quis quod Gmilirer norandum, eft, pifces volanres maiores deprehcnderir, non proeul Cde ab Infula S:Ihom£, vel ab In[ulaDelPrill&lfe abeife, ftacuar. . Cum o R lEN TAL I S. II' CQtn autem Auriferi iittoris terrriinu,s non iongius CeCcex~eildat. qliamapromcintorio,quod de t 'bus pu?ctis voeatur,vCque ad ilunium, JUo de r,lI" diC!;um, (olent plerunq ue qUi ab hoc I,rrore dlfcedenres , re- gnum Be";' inuiCere volunt,eurCum [uuni iuxta valium tenere, prreter- euntesllumina aliquot, qua: vocanmr Rioderolta, Rio deLAdra,& iio dt L.g~. Nam ad hze loea nemo accedit, eo quod nihil ibi repetiarur, vli- de lucrumpercipi poffit, pra:ter Eboris paulllhull,q llod laborem IX mo. lelhas itineris rec6penCare non pote!1:1 ii refpicere perieulorum magni- tlldin~m velis ,quibus Cefe, locaill:a eonlpellanres propter flua-uu~ 1St 0/ l'entorum vim maximam, exponunt. . .' In ipCo fluminis Fomdo ingtelI'u, inCula li\aefl:, B.umen veto ipCum, & toms ipCe tractus) tam longe Iareque cxtendimr & pater, Vt pra: aliis a. gnoCd & diCeerni folcile potlir, nam regio ipCa ad 40 .fere miliaria Galli- ea, v(q; ad ~uuiuni, Ri£ieLArdeadictumexcurric , Vi!icatur Ca:pe a ~u. hcanis,& pallim nota e\t, nOll qui de propter terra: bonitacc,(ed propter M';t4I~Jj mancipiorurri eopiartl,qua; ibi magna numero diue.ndira, hincinde,vel fJl41U'j"rJlm, ad InCulam S. Thoma:, vel ad BraLiliam & alia loca tranCporrantur , Vt przp;uandeo melli arundineo,&Saccharo conliciendo adhibeanrur. . , Inhis riuis nihil pra:Ll:ans & eximium reperitur quod a\icuius eIret momcnti, pra:ccr genus quoddam ca:ruleorum, viridium & nigroruni lapilloru,ex quibus orbleulos Cuos coralinosparare Colent, qui proprer coloris pra:Ll:antiam ab aliis tEthiopib~alde expetuntur,quemadmd- NiI.if'" Ubit. dum etiam in Guinea: lirrore aN igritis plurimi liunt. Vtriu!que Cexus wujignum.. homines nudi ibi incedunt,donec yendanmr & in Ceruitutem redigan- tur, tunc enim pudenda Cua obuelare & tegei'e incipiunt. Lulitanimagna ibi commercia exercem , &frequentes ibi Cunr in --- coemendis. maneipiis Gue Ceruis,vnde etiani malor incolarum ctim Lu- llranis,quam e1;lm aliis populis familiaritas exiLl:ic .~in etjam habitan- tes ibi quidam Lulitani reperiunrur, qui bona omnia, qua: in mercatu- ram veillre polfunr redimanr. ' • A Riod e AdravCqueadRiodeiago, miliaria Gaiiid io ; riumerantur, iii " . ' . q. uo toto' tracLmi,. II·I 111 ' 1q uo d a dmerc£arura;m "aela t;·rtlfe'n.t ur. AR'IO uJe' R"'l"hm/;iI"i, AB~;ilbluml Litgo vCque ad Rio de Benin miliaria2o. vel drcirer numeiantur, Eftqtie !Guini~ lJbjil. communis ha:c opinio,Regnum Benin,a iinore Guine£,nempe auiltourre, vbi ,nau,es plerunque [oluurit,cenruni miJiaribus diLl:are, cum deCcen· denri~ Jium,iIiis ?eneiiCio vel vnico bicluo eo p,eningere naues polIinr, qua: CexfereCeptimanas in reditu a regno Benin ad linus Guine£ v{quc eonficiant. ' ,,' CAl'. LV. DE MAGNITrDINE ET SITY CIPIT ATIS BENI N; 'llnacum omnibiu qu£ memoratu digna ibi occurrunt. I v I T A S Benin 'Prima quidel1l f~cle adrriodum rriagna vi- detur , quampiimum enim eam ingrediaris,longa & lata ti · PIAtlA t'#4 ;" bi placea apenn:ir,qu~ arripliflimam quamq; in noll:ris ciuita· ,;u;"'t Ren;n. tib_us plat,eam velo6ties latitudine[~a Cuperare cer~itur, R~. ::;~~::~:u& 0 cta line v[q; clUltans excurritabCqi vllo {mu,& ilCClt qUiS quadra. 1114";m • • • tern hore; procedendoabColueric,cerminu tamen no modo non videbit, fed elonginquo ,acumen arboris CeCe ei aperiet,tallto interuallo,quari~ . . tuhi 110 VI. PARS INIH~ tum acits oculorum alfeq ui vix porell:,A qua qc iidem arbore;platea h'ic longifsime adhuG extenditur,ita vt Iic.uhdo au arDorem Hiiiic perne. ncris finis tamen null us tibi appareat, fed zdifici;i: tamell poll: arborc;rn ina~ ~liq uo modo prioi'ibus rni!iora~ ~ ~x pat~e ~~~olata,cernci~i:ur,vt eolhg, poillt nnem pla'tez non, proeul ad~folatlS ~fl:tszdificils aoelfe . . Arborenihanc·antequam quadranteiri horz eundo'abfoluerIs ; non' vldebis, viCaautem ea,dimidium adhue miliare tibi eonnciendtim rell:at antequaeaOl·alfequaris vnde qtiidam pi-o certo affirmal'e nondubiranr, plateau: ?llliete6l:a,exeeptis.fubtirbiis, velint~gr~m miliareloo,gii elfe. P~[[a 1.n.grefI~s ~.allum fefeo~ert,~xa~ge~~ maggerem retra .~~genri & altltudtne & lamudme,forqlldabIJe,fimlhter & folfalata atqrprdfun- da,qua:aq uaquidem nullababet fed mulris efl: itldlIimis arbon bus con- fita.Hze finis longe Cefe extendit, fciri ramen riciriporell:;an tora eiuita- temambiar., Porta vero eiuitatis exligno facta eft,ita Vt c1audi& aperiri .".,. polIit;& adeani femper reperil1~tur qui excu~ias ~gaE; Antequaautem ad porcaro venias, fuburbtum trafire ncce!fe ell:fatis magnum, Inplatea M",~i"",. vero ilia ma·gnade qua anreadi6l:iiell:,conll:iiutus ;ab vtraq; pane diuer"; cicula Catis ipaciofa: ampla & latavidebis, q uz ainbages q\lidC:nl noh ha- benr,ranta vero funtlongitudihe, vtoculis terminu nullu alfequl polIis~ Pluraautem hae de ciuitate fcribenda elfent, {i integrum alicni dfet & perinilfum,eam prqbe c6remplart & perfc rutari,Ai: vero hoc nemini eoncedirur"~amprirriuiri eoim qUis portam ingrediatur,adiungitur d ll:atim comes aliq uis,qui ellm per plateas dcducat, cuius rei hanc qui- d~ caufam pra:i:eridullt,ne peregdnus·aliquis a: via rc6l:a forte defl~etens aberret,fedreebiad locu que petit perueniat ; cum error in ram valla& mag-tia vrbe liitaCilimus,redinr~i;m tamenire quo velinr, & omnia pro Iibituc onremplariperegdni ao ali~d eri~m rino de Pa/iil vocant, aliild rino'ae Bordon , quorum illud horismaturinis & cirea-meridiem,hocvero horis v~rpcrtinis bibun~ ljbenr~us,qu()d diuerfisill:is remporibus vina hzc cii-, uerCa eonuenire fielius exifrili1enr. - Secipec uiiare adhLidiu6l:uum genus habent,Capdce aUi um no1l:! um .AUiuminJi- referens;coloris ante plane purpurei: Et quid(hotafaa:u~i,vel iuramen- t um. tum pr!ls & genere pradl:anriorib9 inh,'lb~ta_tur, Czteris magisfunr e!euata, ita vt per gradus aliquot aQ;endere intraq~es 9poneat,In vell:ibulis, porticu quali quada_e:xornatafunr,vbi in vmbrafolis ardores imbre(q; deelinate~, ob- ambulare &Cederc:; p6lfunr, inquem quicfc! veLlm primo l1:arim dilucu'lo [copis per mancipia purgat~} mattis fiue frotiis exftramine cotextis'in- ~ernuntur . Cublcula inr~rna'muri alicuius inll:ar coll:rata funt & forma ' q~adrataobrinent, ,Hist~6l:,~l'l}ab o'r:rni_ p_a~~e fuperirnpofitum, ~? ~~; clIO apertum eft,vc folt & lU~l1?gte,!f~s pa[e' donare.qui q uidem pe~ miniaros eleganti orCR!" ne fibi inuice Cuccedentes,ab aula portamur,pra:cedentibus q uibufdam albo baculo intl:rufris,qui populum comprimam,& regiis iftis miniftrjs via'cCdereiubeam. Q.... ' Czterum VI . . P ·A-R SIN D I l'£ numerantur, . ,,,:/C-- .· r egno vxores pro libitu ur~ nal)er·eC:IOnle.e~ 8o.-vel,9o;habere dtc:umuF;nee 'luiLi:t9.alm:l~1.I a~, qui oon decem ve~duod'edm vXOfes · Porfo/rica eriam·haberit emendis& .. ,,'. ....; ulJ,,~, iirer del1:inata.Boceniminlocoforum maills eft, · carum, in ali 0 vero forum minus eft, quod ]It"' cis res varia! venli expo,numur,nempe canes vil1i,quibus palllit!i1llU:ul1l- tui:, ~imii & cercopicheci alfari, glires & mures maiores;Plitta . gal- lina!, lacerta! calCite folis iridurat:r, fruaus przterea varii, vinum de-pal- mis & alia qUa! ad fuftemationc humana! vita! necelfaria fum. Afferunt :vero etiamin forum caiiriosligneos, poculaque & fnpelJeClilem aliam; cum golfypio in fila diduao & parandis veftimentisaccommodaco,pr/t_ , i;erea & ihftrumenca ferrea,capiendis pifcibos, fcindendo agro &: aliis . yfibus qUdcidiailis apra, cum halHs, faginis & armis bellicis aliis.Omnia a~tem decemi orefine ii} foro difpofir:lcernumur, & qUiIibet in forum prod:dc:ns locum quo fe confel'at peeuliarem habet. pro ratione mer- cium quasvenumexpofimrus affert. . . . . . ,. lu uenes &.virgines, omnes nudiincedurit, donee ad matrimdni urn ::;;"'; /;,1:" tran(eant, 011i fodica? aR ege priuilegium & porell:atemaccipiam, ve- D~m. . ftimentis nudirarem fuam eontcgendi.Hoe enim pro magno benelicio habenc, li aR ege porel1:arem (ere vell:iendi im perren c, & rune vario-co+ lore illuminati &vell:ibus induti,peculiare.quafi fell:um eelebram,ami~ , cos,& confangtIineos,'4ui irfis de h0chonore graculantur,c;eilfluiuio e~~ (:ipicmtes. . - . '. . . ' . ' R)I,., M.h.· ' Circumcifionem & ricus Mahumetkos alios-obferuant. Cutem tri- . moliti~ \ bU:s filfuris ab humeris ad vmbiIieum vfq;fecam,neceifarium hoe.ad fa~ luterii eXifbnlanres.Pr~rerea linceri cria funi: & iniuria nemine non ex fuis modo/cd nee ex peregrinis facile afficiurit.La!de~e enim peregrin6 aliquem capirale :Ipud iplos ell:~ qui peculiari eriam mmlo ~elinquentes . CApj'.foppli. fupplicip afficiunt, manibusenim condemnatlim in rerg6m reuinais; ~i~. . &: obligaru oeulis,iudcx in aJrum. prorrahir; vi capul eius vcrfus terram propendeat, quod apprehen[um fpicuIatorfccuri abfeindir, trunea poll:moduminquaEuorpanc:sdiifeao & ineampumproieel!o; yt aba- tiib'lis deuoretur. . . Auc:s admodmri e:ktimeCcurir,&meiuunt pcrnacapicis inetimfanci- AI,t"" "'lJINm. ta,quivcl eXiguumipfisinferredWimentumpr;efumat. Nam&pecu- liarirer quftlall' ad hoc conll:iruti''Tuntvr auium euram geranr, de ali- mento eis profpiciant ex ab oml1i iriiuria eas vindicent, 'lui quidem . cercum locum in montibus norunc,quoalimentum magnaquidem re- uerencia a!ip'ortarum,exponanc, quod poll:.modumab auibus deuora-. R om .. ,n'lr;- {j nu h'bjtll<, . tur.Sed &: peregrinos omni honore &-oblc:rulntia pro eql.luntu·r, falucallces eos humani/lime., & de via ipfis eedentes, etiamli ingcnti dnere aggrauaci & oppref- fi incederent. o R lEN TAL I S'. It! CAP. L V I. DE FLynO rEL T RACTY, f2.!:EM. RIO DE ANGRA, 'Vocant, cuiInfl/ll Coriico ir{erfll cfl. V PE l\. A TIS, de quibus fub finem capitis 54,dictum dl: flu- minibus, fitinterdum, vt nalltx,prxtei'omnem {rem & cx- peCl:ationem, inuiti quodammodo & f!tiCtibllS mari s vchc- mentioribus abrcpri, deueniarii:ad miCl:unl tell rillul11 , que vulgo Rio ~ngr4 vocant, in cll~Lis ingretru In{ula Cori{cu fita ell: j qux, '" , JOCllS efl: horridus &incultus,nullifquc habiratur hominibus, cum prx. In/ol4 Coriftl. rer aquam III ligna nihil proferat. Icaque qua: ad hanc in{ulam propel- luntur;de aqua dulci & lignisfibi pro{picere naues folent, & reCl:o pofl:- modum curlu promonrorium, quod CaboLopo GonjatveJ vocant petere, vt inde Europa:: turfus fine!; a{feqt1anrur. " Creterum in hoc fluuio vel traCl:u tres adhllc alizlnfulre ('eperi untu!", nullius morri~nri; gnippe prztedigna, & lapides nihil fere fuppcdiran- tes, Inlidi ha:: olim nO,t:nin~ carllerunt, riominantur vero hodie; Isle de Infol. d, M,M- tMollcheYolJ,eo quod qllidam BlllthafarusdeLMolicheron ea$ occuparas, Ca: (enim peregrinis nullis fauent. Nam& in Batauis,crudelitatis(ux Lignum nuperftaruer runt, opprimenres Anno 160 i. (umma ceieriratc l:larcam liue naui":, Hi(panicam, & duas Hollandicas alia:;;" quarum altera Palmula, altera ftthiopilfa dicebatur,Batauisfimul omnibus. qUi in illis erant conuu- cida-tis & interfe6tis. . . Adornatum muliebrem quod aetine't, Mulieres muitas armilJas ex cuproveiftannofatl'as, nOll exigu1 pO\~derisbrachiis cruribufque cir- cumdatas gefrant, prxcinCl:orio· iUllceo puilenda obregentes. D e ad- minifrratione vero rei domelbca- ;.nihil aHifiet niu!ta[<.:ribere,Viuunt enim moreagrefrium befriarum. Ad lornnull1 (ere componere volen- res, in terram decumbunr; Q!Ydatri tamen ftragula vel ftorias ex iun- co con.tG:xtas corporibus fuis fuofternunt . . Maximus mulierum labor efr,portareaq\lam,& allai:os ex agw fruCl:us in cibum pra-parare . . Cibus aui!rn quo ttiaxime veCcunrur,funr frutl:us, quos Iniamos,B4- . lam & Ba,.;ntl.1J1IJ v,6canC', his' pofterioribus ellim induratis, panis loco v- tunrur.Solentvero & piG:es inrerdii & carnes, vel fumo vel folis'xftu in.- durare, Vt a,d futuram necelIi~aternaLferuari rnelius polIint.Habem pr~­ terea &Calarnos Indicos,& radices alias.Ciburn autemfumpruri orunes humi decumbunt, ab(que vlia verecull'dia manus patinis lign<::is , ( Lo- Ius enim0.11an i,Jiue PrxfeCl:us eorum, Stanneisvtirur) irumittentes,& beftiarum inftararrepta frufta abligurienres_ ftdilicia habem ex calamis & arundinibus artilicio(e conftruCl:a, & fohis arborum Bannandl fe~entiLim,conreCl:a, lange eleganriori forma quam qux il;l Guinca::littore Yi(untui'.. . . Aula Regis, omnia in·ciuitate xdilicia alia mllgnitudil1'c [uperai, .,." vocaturqueGolipatta. EtRex quidem ornatu vticur vario,maxime ta- OrnAlu,"g;IIJ. men orbiculis o/feis teftacellque. Hos enim coJore rubro·infeCl:os,&: Sph:x rularum prec-atqriatuminftar chorda traieCl:os , acollo fu(pen- fos habet, brachiis fimilitet&cruribus eos circumuoluens. Faciem plerunque albo colore pingit, (uh>ditos habeNidmodum rnorigeros, & fibi bene faucntcs. Anre poftam aulxeius, tormentum xneum.collo- cat\lm cernitur ; vha cumlclopis, bombardis & armisaliis, qux aG al- lis,ta~a aliarum rer\lm permutatione alite hxc tempora fibi compa- rauit. Admodum enim armis eiu(modi, inprimis .verofclopis,& bom- bardis deleCl:antur, &, amore addi[cendi. v[um G:oru,m ingenti fla- grant. . " . Hyems .apudeosab Aptiliad Auguflum v{que:3urat, quoquidem By"'''. tempore xfrum experiurttLirinrenfiffirtlum·, & dies habem plemnque tenebricoCos, ob imbriUm &.plliLiiarum magnis guttis de~illamium frequemiam , q uaitamerl frmul ;}tquein·rerram deciderum,xftu nimio fiatim confumuntur&d:ficcantur, neveftigium quidem vllum poftre rclinquentes. Cxterum Rumina ab hi[ce pluuiis & imbribus magna fu- lTlere·incrementa Videmur, & propterea copious prxftantiisimis pifd- bus natantur. ftquinoCl:iumhabemperpecuum, nunquam eniruvel crefcere,vel .i£qu;n,Clium. qr crefcere dies ibi animaduerrumur. ~emadmodum byemisini- (lu:m apudipfos in ver noftrum incidic, tic zftatisinirium apud ipfos in autumnum noftrum, Septernbrem Videlicet cadit, vnde calorern in . ~ftati:: . ~ R tEN .T A LIS. 0{ U.7 IEftate reniUIiorcirllihql1anro.quarnmhyeme expcrluntur. Tarde ad- inodum & diftinCl:e loqu uinur. vnde facilius lingua corum intelligi & addifci po quam corUm quiinlittcire Guinea: habitant. . Pront rorium quod C• •D Lop~ Gln/.lves vacant 8.tniliatibus a R;,de SilN,pr.m.n, .. G'-~ridiem verfus fitum eft, & faoile agnofci poteft,cum terra ibi r~ ji~C.b, t •• illllht4f;alia, qua: occafum verfus tam lange in mate excurrat, quam i- P' G··fol1lll. pfg,ql.tioc promontorium,q uod gradu tnico ab a:q uinoCl:iali linea me- ridiem verfus nauigando dill:at. . Ad promonroriuni "bi perueni:unl. ell:,fluuius quidam, tribus ab eo iIiiliaribus fercEl1ronotum ver[us ex currens cernitur,quem Batatu pIe. tunque eboriscoemendi gratiainuifcre[ole t. Reperiuntur autem in eoEqui marini &: crocodib~'nde colligere 'IUD virtin {joe littore vijiiuntftr.A ./i- Ura Nobilem denotal,ve/a!ium flrtu pr£e;Ptl£ vinlm''lulm1 Brcni po- no voe4nt> 'JMmodo nimirum perpfateIU 'llio/idie incrd4t, vitta in ca- pite tdllt!> & paUio ve}timentui aliu linteu indutU1. B: Merc4torem denotal, Batafoudictum, 'Juomodo peregreveniens commercia inlo- cum4ritimueJcercereexpetat,pileumin cllpite habet ex pellibtMCIlninii flc1ttm,fimora finteo conuoluto cinctus eft , germs in vnllqttidem manti factlftlm vcth41am mijJi!em,inllftml veripe/aim caprellm. C. interpretem & proxenetam denotat, !{uimertatores paganosin contrllhendo ctlm Batauu iUllat , pileolum ex "t/amu In- dicufoct~m in clfpite habens. D. ratiommoflendit, qf/omodo peractamereaturllpagani, d . ,iuitalibU5 mthitimu dfftedentes, mancipiorumfoorum oper4 merees coemlttU domum tr4nJ lortent, . IV. RE i> Rh:. IV. REPRJESENT A TIO FORI CELEBERRIMI IN CABO . Cor!fo. 'rlcherrimum drceleGerrimftm jerefonmi in CaGo Corffi reperitur,cu;f/J hic repr£ftntationem leCloricommufJicart vifomeft. A. literudificiit pr£jeCli ijJiU! "'cidenotat. B.Horreum eft,pro cuflodiendoftumeto pr£_ jeCli.C.Banf'lanasjifleftuCluumforiiejl''1uiJdlomarii;dixeru,mace~ ' 10j imulconiunClii, vGi carnes vtnduntur. D .Ioem eft Agricoli; 'Vimm; de Palma vendentivU! deftinatlfi. E. Forum eft ga!!inarillm. F. eftf orum pifcarium. G.foYlim lignarillm. H. flmln ftumentarium. I. 10Cf/J divendendio recentililt! aqui; diffinatm. K. Forum matfltinum eft. vendendM c414!11M IndicM difJinatlU. L. oJ!ilhdit rationem quomodo mercatbres paganitinte- uma natauMcoemptum, remelit{ntllr. M. Lqciueft vendendMpanivU!, quos KanGjuiens vocant,difJinatm.N. Menfo eft velAra; vGi Fetiffo fiof acrificant. O. n.tauifint,inforum resneclJariMcmptilriproeedentej , P. SatellitesJimt pr£jetli, '1utllrmaliper plateMintedttnt. Q. viaeji ad maYe dueens. R. via eft qua ad CajMlum D eMiha ilur. S. viaefl ad Ciuilalem Fa :tu, &- illiM am ariremQliores d/l6ttJ!, v. REPRJESENTATIO VARIA.' R VM CEREMONIARVM, AD RELIGIONEM ipforum pertinentium. xpllure hac Ftgllril conatifomUJ v4ri&Ceretnon;tU &/ u;jiitionu,t{lIii circa cuft it numitJi;f li F et1 if0 adhibere/ olenl. A. litera dmotal'1llomo- ,. d~ Fetiifero fltteflmdol cnmdllitbl# fli; 'iJxoribUi, tidlltboremcon- jtjlentel J NuiJf(njimm inU6cent; & iNhiinorem eim vejJimtnt;'p rll- jtantioribiM indllli ijm/anum pfl(fontf lltentfk. Ad" 4dicem arbot;' liter tanH eXJreJfm ljJ''fIlIl/i; huic Fe tilfero plerllmi Ap!4rd &-Adinterro_ gatar1Jondd. Arbiifipj4 multi; annuli; jJramineu,irtumdlltti l}/, qU"J ipfiSainCtos VOlant, 6-po/t"lDdum bfllthii;, ptdibiM9raUigllnJ. B. expfititt a!illminuoi:llndi fmmin;' fli rlltidnem)'1lla vtllntllrI ro imptttandn 1fJlIltu mettlltotibl#;ittmipn, Iuuill Ib- tineiUld,cllilU benificiP multllm allfi inuenJllnl. C . exprimit ttnmonl4i ,~#tb* in deuQUe»- di; alii; vtuntit1'Jitemin defonfluf lo FCiti(fo,fill numini) cummenditvdli,ne ipJlfin itiNere, ImpedimenuJ lt. B. rationem f!ftendit, '1uaJlngll!idiebiuMartH j4bbathll1Hf lilm ce/e61'11ni; tirclimcifimem &" fhIj C',,(muniAi "dmin!flraJ1teJ, ' B j, V1.1UP R.£.. I VI. REPR£SENTATIO BEttO. . R VM, liT QVOMODO SE AD ILLA prorparcnt. N Mid9n proflc"iurJ ttrmiJ/ e/e i,yiruuni,primo ~nim dj!ebJ ttpjr4JJ(I;. dunt,'!ui ex ttrUndinib@foaifixpedeJlongi & '!utttrlor ItttiJ imt, i~ }Jratttm pellembouinam lubenies, vt edf lrtiui iniuriis ~xternio rqi- Jiant.j!(!!fnobiliomfont;lttmin,u firreai duos pedel IongM eis imponi, & rubro colore exornari cferttni. Pr£ttr hoj Clypeosflrtum ex ttfbomm [rondib1# contextllm, ttb h,miero ;#tt &fttchirem alNrumfnJJmfom ge- o rrtnt,excipiendio plttgis&verbefibu; dtfJinatum, mttnualterah,ytai Jeneni flue iacaltt miflilia; ex firro pulchre d~biJrttltt, fob cingulo jicttm Itttentem httbentes. A. litera gregariumdenotttt mili tem! ,!uem iiflConfokorn izldcttnt, quomodo nimirum arcu& jhttretrt1.fagittiigrauidtt injlruC1H(in beltnmtt/}ettt. B,p" pi{ces ex cis to//igtnf~j, l..udii nojltu non illjlmi/u. C. iii fllniCitli. c4pitiblisfoii 4I1ig4ti., 6-magnll te/etit4fe jet mate traduCli., !i[ces .lIpiunt> 'fuoJ QEorgofado vocant, D. HirymbiJ fliiinmari 'fUieflentesl finiculo] iiitiunl mllltii h4mi. inf e.ftos; 'Iliibm liftts 4dhllrem ,hll,,{ibm "dJtii non .:bj imi/es; quoi ipji Sardino VOlant. ) , C" X. DC:lincll. . f x. DELINEATIO PISCATIO. . NV.M NOCTVRNAR VM, Vm pr.ecipuam In capimdiopifcib1l4 adhibeani diligen/tam, rdtionem d~ illm pifiationum notlurnarHm defineare fibi voit,imIU. A. Pift atorti qutdlt cymba ab a!tera parte m~lti.f lr4minibj!tufa vtlmtur,per if 4b i. gni in cymb4 (xciMto ,r4dil in m4re proiiciiitur,quib.imtitl1.tip iftes ,fofii:. natraiefliextr4h,mtllr. B. Hic jitcemardentem4!ter-a manupr.efirens; a!tera fufcin4m tenet, mmir videt pifees appropinqllare,immijfa in aqua - fllfiin,l,traiec7os ex m4rie!euat. Interim cymba per nalltam a!iquem ad !octlmdirigitur vbi'piftesfefef orte ojlendtlnt. C. Hic rete habet, quo in mare proietlo,jimi!ifire ratione qua nojlri;piftes comprehendit. D. Pifiatoreshia!teramant~ focempr.efirentesalteYit corbem tt:nent j}ortu,qtt£ pullugallinarum apudnos 'ilo/iernifolen(, nonabjimilem,mmigittlrpljces v. ~ent , corbem iPjisinfternttnt'immijfaireXfoperiOriP~"e maTltl,compr.thenjos extrah,mt,ju. iettloper oculos corum traiec10, dc olfo eosfujJendente. quJ 91ttde~n[ apore ad Sa!mones nojlros!. oxtme acced,tnt. E. Scapha eft, carbafo Itlnceo tnfir ~Clal quali Vlllntllr,vimw de Palmi.• • vna cillitateinaliamdeuehefltes. C · i XI. REPRAio: XT. REPR£SENT A TIO FE.cO;; RVM ET ANIMALIVM IN GVI. - nea cicuratorum. Nimalia hac Figuracicura/a omnia, la111 qU4drilpeda quam 'Votatilitt'(jI!J in Guinea qltidem re/,eriuntuT , fihi repr .£jtnfllta exhrhe&ttu. A. 'Vaccam denotat, cornua in ca/,ite tranfoerfo hahentem: B.cerna eJl, nojlri.j imilis. C. SlUeft, nojlru /,4ulominor. D; ouiujl,Cabriro ipjisdifla, lanam hahens ca/,rarum pellihl,l!j imilem. E. /,Ilftonem dmotalpennu 6: colore no/lratihmj imilem. F. Canu eft, os a/iquantiJ i ojlri./ongius hahemJed latrare non ~Jatem. G. Felt. eft 'Vel Calus Ag al!, Aq ftl6IU zihethltm 'Vet mofchIU co/figitftr. H.Auis eft,A'1tfil£j imilis,niji quod car,d~ G,d!1tm DeCII111annm, qllt Gallo- p411J1m aftl 'Vocant,ru/,rifentet,ma!e admJ~cI. olem.1. Pe!tt eft 'Vel Cdlus harhll.m hahens.K. Anfir eft ah Holfandu eo perlatlf4: L.animac. tum dl mnflelam refirens. M. Gallus & glTllinti jimt noJlri. jimiles. N. Dam£f ont velc a/,ell£~ lutjtres; o. Pjittacus eft coloru cfErllle.i. P. Nt: dulos a#l1Im rer£jr:nlat,'l"os alles qll£dam '" enerr/mM arhorumf tQ11dlhus fljJendllnt, 'Vt" firpentihus lihm;eJfe & pullos exc/nacrep . tnt. Qjimiifont -& ((rcotithui. R. Apes ad ar- "Drumf tonies Hidulantes d(fIINt! XII. Deline- 'XII. DELINEA TIO VENATIONVM, Q,YOMODO NIMIR VM OMNIS GENERIS , feras capiant. El1llliII1Umdeline4tidl1tHlhllcFigur/t'fihi pr'I0l14NvIJluimm, q'uIJm". do nimimm flrlls qU4Jdam'llenari & calcrejolellnt, A, litera modum 11- ,,,,,,,,.~,, .... _,', cAliendi Pardalujillc Leolardos. B.rationem mO,yfrat qllomodll C erllOs h1fti&-.fuu mijfilihm & flgitti. traiiciant . c.r enationem leporum tXlrimit, quos in vnumcongregatoslocum baculUforirejolent ,vtcm· ,iientesf llltim extinguantllT .D .Rationem qflendit caliendi Elelhantes, laratanimirumI e' do/tim/ orlti:, in qiMm trarijire volentes dceMant ,illl limp lim nonlr!font. D X/Il. 'R...,E- , . XIII. REPRiESENT A TIO BESTIARVM FER A R V MOM N I S G ENE iU S; Q...v A L Ii: SIN Guinea reperiuntur. \ N hac Fig/Ira omnu generi. .foytU hifJilti exprifjimld; 11M & interf l ipftU di[cordes, & hominibud nocentesfont aiqueper11iciufo. A, Ete- phtU8stinimiciiiamcumRhinocerotehabens. B, Tigru en. ford crtt- detif/imd,& hominihU1p ftt cttteru infenfo. Co Pafda/u.feuLeopardU1. D. CriJcodilU1interra&aquuviuerevalens, H. Rhinocerosestani- mal vnitU in narecormt ; hijlis Eltphantu infenfJj?imU1. I. Rana eft eiu{tiem cjlm no/lru jormtt. K. Vulpecufam denoftlt. L. Formicam, qUtt ibi ing entes 6- copiof£ reperiflnttlr, multflmffrhiJminihiU perniciofo ;; exiJiflnt. M. Lacettud est hoflu infi1'inj? imU1. fer/entllm. N. Serpens esf; qua/a ibi ingm - , tis magnitfldinu re;eriuntflr. O. 1111(U1 en nqjlru multo mator. P. GYllesnotat. .:tr \ - '. • , D 2 XIV.RE- XIV. REPR~SENTATIO AGRI. . CVL TVRlE ET FR VCTVVM VARIOR VM ex terra nafcentium. - / Gric/dlllr£ illoTltm rtltiomm percept/lnM littrtU .!etjuentts ;n;jice. A: Modum tibi qftendit excidendi & combrmnd,jj!uam 41iqrlltm i VI a~ tw#.Ddrmt, vbiftumentum flrant. B. Rationem monfiral a~ &feminandi ftumentum. C Rationem qftendit, crtla tm.lta.tl(Jl·tC,,'tt"'rtl, radicfS &j lipf/ltU comburant, & /"'fierdentttr. D; Milium eft vtt/gare ip.fomm ft1lmentltm. E. Ofiendit qttomodo pifo minora, rubri& nigr; coloris, ntifCanlttr. F. Orp;amdenotat. G; Triticum Tttrcimm,qttod ipjis Mays vocatur. H .Arbor eftf lbi«maio. ru profirens. I. Yero exprimitrationemqltomodo nimimmg ran4 Manigette ntifCantl;r. Po. jlremoratioetiamcolligendiex arboribus~\nftmhi&exprimitur, &quomodo Pa!11'!aarbor" mmfonio confeaa vim!mf lppeditart amplz'f!t raufat, ;. radice abfcijfa, igne aCCend!litlr, VI ab It/terap arte vinum deftillet,i:x catu dlgaa:c:ernuntur. "'" ,- ' --~ ~ rlfin Figiir!tpr.t(Jrnihxtimin~n!diiti,~nl;. &iamtn1t6fttf't~dhlli .' ~ dtgna mpr8mont~r.igJeu Ca!ooLopoGOri(a!ues,1temqllon RlOd¢ ~, ~ Gaboin omirrlln;,in hanc tabellii conieCimm;vbi A.litera denotat 'Vi_ , '. rllm iififJllem jllo/lrm1 , modo 'f1l0? offini optimo exornatll»1; qui man" - qllidem haftam mijftfem tenet, at pojl iingullim ex corio BUbilfifoflllm. pllgiime1 6' cllitros 'Varioj infirtosg er;i. B. 'UJ.fHfierem notat qlllf info" .. ~~~~~ !em manu dllcens a1"mil/1I4 cuprell4 -&} ian1it,u inmanibm pedibufouc ge. rit, quarum a!igu£ /'onderefoo 'Vd.".. fibras (xcedunt. Ctltemhabenti" . toto corpore 'Variu jefluru &pimc7uru dejOVmatam -& colorc mio infifllim. C. rirttmnotd "Vulgarem, qiiomodo nimirHm 'i"oiidie perp iatelY in.edms; mer.atilrlm EbiJriuum peregri-, iJiI ,-'(i'mlf. XXl RE-.. XXI. REPRJESENT A TIO BELLO .. R VM, Q3.£ .£THIOPES INVICEM gerere [olent• .. Ethi(}pes in GUt}ji1i hllbita.ntes; ingehtiergllf t inul-' cemodid f/dgrard, e§ excifafobeUoarmiJhlludrll'" rotontendunt.Nonfo/umi1lutem1Jirii~"eUumpro­ /ieifcuntur,ftdJi ,aufo quidemardud fif~ & beUum nonfaei/tcopoJitumiri ruidelltur, 1Jxores e5 liberos, cum1Jniuer/.a fopeUec1tle & bonis omnib,jicum ex ciuitate in campum audueunt, .edijieiii propriii igne prim atcenJis, mflhoftii forte foperior jiat,.ea occupttrepo/tt. ilatiormn igitur pr.£liorum eiufmodi hie txprimere 'ilo/uitnUlJaddmtesJ imu! quo;J'J(j o..rdoRqp finito 6eUo, e1f irmata aU vtrdr};patte pace,()ujiduf i'" in- uicem,magna cum jo!ennitate tran/mittant. " _. ~ " F 1. XXII. ~E", XXIi. REG!.&: IN GVINEA. SEPVt~ TVR.£ REPRA::SENTATIO. I'm AEtbilpuinCui!lt1thahil4ntes inu} int opinion(,fi' defontli hinc in· alium mundum tra~igrent, 'Vhijimiliter 'Viuant & rthtu 'Variu 'VI in ho& mundo,i lpU!-.haheant ,jOltnt Regemj itum defimElum mmj Ofllm 'Varia jitle/fe/:lile Cibol, & pOlll donare ; fidetil1.mf truos & anei/f,u ei Ilj}ignare,qu,mm mintJlerio i1Jaitero 111undo vt4t(tr; Hincigilllr alit« 'llxoremfollm; .flilU.ffium, alilUf iruum & ml1.ncipiitm,eiijflrljnt,(x improuifO elV tru&idant(S, & 4d au/am Regiam deport4ntes, vt Regem initineri eomitentur, & ftruitiiieitufongantur. Et quiden; corporllinieifiElorum vna cum- Rege vni tmponuntur tllmulo, ea/ita vero emeieih. refeEld,h,yiio ciredtumiilum difofJis, alJi- guntter. C£terunif ipulchro vnitierfo Regio arm4Clhuml, & poium imponuni; & imagims ituiieorum ex rerrddd vigum ejformatas efJnJicrant,(xcHhiJJ 4dt Umfeium fohinde "genw, He quid imp!fitllrum rerum itidejithtrahaillr. . . . . . . . F j XXIII RE~ XXIII. REPRJESENTATIO JEDiFICIO;M R 1M IN BENYN. El' Q\': PR.£TEREA notatu dignum ibi 0 Eriyn CiuiiIY mngna Jt, ~d1cia habens prelchra quid(m/edjenej1rtJ carentia,lucem 'Vero per teBum recipientia. Ex hu qu£ :N..Ebilibtu habi~' tAntur perflnu, ,1'£ c£leru ilil/flria font & eleNata, 'VI non nijip er tre! _v etq UIItuorgradtu,ifitroitlU ad ea pateat. Regem habd, IIu/am ingelltp..· capacitatu inhabitantem, ad qua aulici Nobifes fiqftenti modo femn- lur. Equu,'1uos admodum humiles habenl,fllkm Eph1fpiiwcoinjler_ nunt, cuiprijJmodum Nobilu inflar 'Virginum in nrijJru regionibm inji- aet"ede'Vtr0flr ab al/(ro tantum /ateredemijJis. Ab'Vtro~lalere comitatftreumftruU1alt~ quu,cui inter equitanduminnititur, ne (quo deddat, Equum 'Vero tertill4quidam loroduc;t. Atergoafltem ml1gnaeumjem~mm Copia com1l111ur, quorum'Vntt1'VmbeUa./oiem 4capite eim arcet,re!iqui inflrumentu mujicu Iuda nt I 'VI ira Nob&m foum hono1'ijice tldaulamper_ auc4nt.AdieclnllU 'Vcro etiam 1'ationem, ruouapieatifopplictoafJiciendi, hu;c en;m fJbligati4 ~II!H .4dlocllmf opplicii perduc10,manm prijJ tergumcolligtlt£ attrahuntur,ita 'Vtcaput ~nter. • run aemitl(rl cogatllr..fJ'; HjJmldii Spiculalorj ecllrifirif,&lr!Orc in (J1w1Ior partes dijJetifJ. . XXIV, DE. XXIV. DELINEA TIO C'ASTELLI ET, PROPYGNACVLI LV,SIT ANOR YMt Lt. <..Mina, &c. ~~~~.~' .~~. A flellum La Mi~a; aiiiU aS . Georgia etillm cognomL natum, aL ufttanii Anno 14-J2. demllndato fo.hlln- nil II Poftugaii£1l41.iiextrulJumejt>'VtAeihiopi- . hm terrori ejJet> & peregtinos ftmui IIh hoc iiitore . prohiheret. Cuim ijuidem, delineatlqnem ithi oh otu- los ponere 'Vi(um efl.1. e_nim litera; C!!ft~lIum velp ropugnaculum i!'fum. B. Tempiu,m S. Georgli,J quo Cllfl~lI~m ei~,!m nomen S. Ge- orgii ohtinutt, c.Pa gum ad Caftellum perittJeiem.D. 1)&1'0 iimplum s.fJco6i den8tllt. DELINEAT] 0 TQTIY S INSYLJE So THOMlE. . Vm In deJcrtptione huim hifior/£ aiiquoties f at id fuerit rnent,oinfofi£a .S. Thomacognominat£, qu.e prima fUi! ,quafh Lu/it ani inAf ica aperuerunt, f5 .. cutU! hnificio pojimodo vniuerfom Guimlt litfU! :, inuentum f5 tipertum eft; opmzpretiumnos jaClu ... ros putauimu!, (i elUJ delineation em hutc quoque operi adder-emut. Conftat aut em h£c infola in circumferentta (ua miliatibttJ 26. filII eji pr&cifefublinea Aequinolliali; Metropolu eiUJ a' Veteri totiut info/I£. nomtne Potroa[an vocatur,C5' adificii! fire i2oO. conjiat.In- uentaeji aL u(itanu !1nnq 140i .quo tempore mera ibiJ olitudo,per- petupJ jluu jormidabifu erato Eodem ai4tem anna etiam info/a Del Principe·a Lufitanu etperta eft; quilittUJ C;uiriea:: eruere f5 aperirt ,((JJpcrlJnt, circaArJ. 14H·temporib, Herir!ci infantii Pqrtuga!i.t, . G i XXVI. RE.d ){~vt ,REP R£stNT A TIO CAl'lTVM PRJECIPVAR VM ALlQVOT PERSON AR VM intlenyn. [I t ------~ ______= ~=_------------ -----= ~~~Q~' ,~ '; ' Pm infignif hoyum popuiorum!afluuXVdyidt£ . '!' \~,~ pitlorum in capite rafurt! paJ/tm appareat, 'Vifom eft /(46 finem huiUl operis alIquot Ca.ptta dlp,tJa ocul J . tuisexponere. Notadumautem ejl,pr£jentemhanr: raforamtam 'Viroru quam mUil{rUm,inBenynpa_ t1Jtmum 'V(itat am ejfo , "Obi certi perjanarum gradlW hac raJura (,if; inUlcem di/cernutur, vt velex ipjo intuitu,fju£ perfona cuim candi;;" tionu dignilatuJtjit, e5 quafe munmf oflmeat, cognofcifaci'epofot~ FiNIS. Maneat Gloria AltilIimo Dli(j;